Doel van de veterinaire informatie bij een LCI Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding )-richtlijn is om de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )-professional te voorzien van context die relevant kan zijn voor bestrijding van de infectieziekte bij de mens. Dit kan bijvoorbeeld bijdragen aan bronopsporing en begrip van de epidemiologie. Voor meer informatie zie Ontwikkeling LCI-richtlijnen.

Dierlijke reservoirs

Het belangrijkste dierlijke reservoir van de Campylobacter-stammen die de mens infecteren bestaat uit pluimvee (en vogels in het algemeen), gevolgd door runderen, schapen, varkens en (meestal jonge) honden en katten. In principe kunnen alle dieren een reservoir en potentiële infectiebron voor de mens zijn. Op basis van genotypering van Campylobacter-stammen worden de meeste humane campylobacteriosegevallen in Nederland toegeschreven aan vleeskuikens en kalkoenen (48%) en runderen (12%) als belangrijkste voedselproducerende dierlijke bronnen (Mughini-Gras 2021). Daarnaast vormen katten en honden een substantiële bron van infectie (18%). Tot slot vormt oppervlaktewater een bron voor humane infectie (9%). Campylobacter in oppervlaktewater in Nederland is vooral afkomstig van wilde vogels en pluimvee (Mulder 2020).

Incubatieperiode bij dieren

Incubatieperiode is niet van toepassing bij dieren; ze zijn reservoirs en in het algemeen asymptomatische drager van Campylobacter. Campylobacter-soorten koloniseren gemakkelijk het maagdarmkanaal van zoogdieren en vogels en veroorzaken daarbij zelden klinische ziekte.

Ziekteverschijnselen bij dieren 

In het algemeen zijn dieren asymptomatische dragers van Campylobacter. Verschillende landbouwhuisdieren, gezelschapsdieren en wilde dieren vormen een reservoir van Campylobacter, waarbij de bacterie zich kan handhaven in de betreffende dierpopulatie (zie paragraaf Reservoir). De rol van de Campylobacter-soorten die relevant zijn voor de volksgezondheid, C. jejuni en C. coli, als ziekteverwekkers bij dieren wordt van relatief ondergeschikt belang geacht. Uitzondering is C. jejuni die regelmatig wordt geïsoleerd uit verworpen vruchten van schapen. Ook C. fetus kan abortus veroorzaken bij schapen en leiden tot infertiliteit en abortus bij runderen.

Immunisatie bij dieren

Er is geen dierlijk vaccin tegen Campylobacter.

Meldingsplicht, protocollen en draaiboeken

Campylobacteriose bij dieren is meldingsplichtig. Een aangetoonde infectie dient te worden gemeld bij de NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ).

De algemene warenwet is van toepassing. Campylobacter mag niet in levensmiddelen voorkomen. Maar dit geldt niet voor levende dieren en rauwe levensmiddelen die nog bewerkt worden of als het product verhit moet worden voor het eten.

Sinds 1 januari 2018 is een Europees Proces Hygiëne Criterium (PHC) voor Campylobacter in pluimvee van kracht. Dit criterium, vastgelegd in Verordening (EU Europese unie (Europese unie)) 2017/1495, geldt voor vleeskuikenslachterijen waarbij overschrijding van het criterium optreedt wanneer een deel van het aantal te bemonsteren vleeskuikenkarkassen hogere waardes heeft dan de gestelde grenswaarde van 1000 kve/gram nekvel. Bij overschrijding van het criterium dienen door de slachterij corrigerende maatregelen te worden genomen.

Maatregelen bij dieren

Behalve bioveiligheid en hygiëne zijn er geen effectieve interventies tegen Campylobacter in veehouderijen. Sinds 2018 is er in de EU een proceshygiënecriterium geïmplementeerd in slachthuizen en vleeskuikenslachterijen (Verordening van de Commissie EU 2017/1495). Per 1 januari 2020 bepaalt dit dat niet meer dan 15/50 nekvelmonsters de limiet van 1000 CFU/g nekvel mogen overschrijden.

• Mughini-Gras L, Pijnacker R, Coipan C, Mulder AC, Fernandes Veludo A, de Rijk S, et al. Sources and transmission routes of campylobacteriosis: A combined analysis of genome and exposure data. J Infect. 2021;82(2):216-26. https://doi.org/10.1016/j.jinf.2020.09.039
• Mulder AC, Franz E, de Rijk S, Versluis MAJ, Coipan C, Buij R, et al. Tracing the animal sources of surface water contamination with Campylobacter jejuni and Campylobacter coli. Water Res. 2020;187:116421. https://doi.org/10.1016/j.watres.2020.116421