Aanpassing postexpositieprofylaxe bij tetanus vanwege de invoering van maternale kinkhoestvaccinatie via DKT-vaccin

Bijlage bij LCI-richtlijn Tetanus | 17 april 2024

Sinds december 2019 is maternale kinkhoestvaccinatie opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Voor deze vaccinatie wordt DKT-vaccin (Boostrix) gebruikt. Het doel van deze vaccinatie is om baby’s gedurende hun eerste levensmaanden te beschermen tegen kinkhoest. Op basis van recent Nederlands onderzoek [1] en analoog aan de Engelse richtlijnen [2] gaan we ervan uit dat baby’s van in de zwangerschap gevaccineerde moeders ten minste tot de leeftijd van 2 maanden beschermd zijn tegen kinkhoest, mogelijk langer. 

Vanwege de invoering van de maternale kinkhoestvaccinatie is het DKTP-Hib-HepB-vaccinatieschema voor zuigelingen aangepast om interferentie met maternale antistoffen tegen te gaan. Voor kinderen van tijdens de zwangerschap gevaccineerde moeders (zonder risicofactoren voor onvoldoende overdracht van maternale antistoffen) geldt het 3-5-12-schema. Dit is een geregistreerd vaccinatieschema dat veel toegepast wordt in Scandinavische landen. De primaire serie bestaat uit 2 vaccinaties met ten minste 2 maanden tussenruimte. 

Voor kinderen van moeders die NIET tijdens de zwangerschap gevaccineerd zijn of waarbij risicofactoren zijn voor onvoldoende overdracht van maternale antistoffen geldt het 2-3-5-12-schema. Hier bestaat de primaire serie uit 3 vaccinaties.

Deze aanpassing van het vaccinatieschema heeft consequenties voor het postexpositieprofylaxebeleid voor tetanus. Dit is uitgewerkt in het stroomschema tetanus-PEP (postexpositieprofylaxe) bij wonden bij kinderen bij de LCI-richtlijn Tetanus.

Tetanus

Bij tetanus is er geen sprake van natuurlijke immuniteit. Een enkele DKT-vaccinatie tijdens de zwangerschap geeft bij een ongevaccineerde moeder geen booster effect en beschermt de zuigeling onvoldoende tegen tetanus. On(volledig) gevaccineerde zwangere vrouwen met risico op tetanus krijgen T-PEP volgens de LCI-richtlijn voor volwassenen. De WHO adviseert voor bescherming van de zuigeling van een voorheen ongevaccineerde moeder twee tetanusvaccinaties tijdens de zwangerschap [3]. Echter, in Nederland zijn de meeste vrouwen in hun kinderjaren wel gevaccineerd tegen tetanus, dit blijkt uit de Pienterstudie [4]. 

Tetanus PEP bij niet of onvolledig gevaccineerde kinderen jonger dan 5 maanden:
Standaard: TIG en ontbrekende vaccinaties aanvullen volgens (inhaal)schema RVP, zie Rijksvaccinatieprogramma.nl/tijdstip-van-vaccinaties

Voldoende beschermd, dus geen actie nodig:

Moeder heeft maternale kinkhoestvaccinatie (DKT) vanaf 13 weken zwangerschapsduur* gehad

EN

er zijn geen risicofactoren voor onvoldoende overdracht van antistoffen van moeder op kind

EN

moeder is zelf ooit volledig tegen tetanus gevaccineerd (RVP of gelijkwaardig)

EN

het kind heeft de DKTP-vaccinaties uit het RVP volgens leeftijd gehad

Risicofactoren onvoldoende overdracht maternale kinkhoestantistoffen:

  • < 2 wk tussen vaccinatie moeder en geboorte kind
  • Kind geboren <37wk zwangerschapsduur
  • Gebruik immuunsuppresiva moeder tijdens zwangerschap
  • Wisseltransfusie baby

Tetanus PEP bij niet of onvolledig gevaccineerde kinderen tussen de 5 en 12 maanden:

Standaard: TIG en ontbrekende vaccinaties aanvullen volgens (inhaal)schema RVP, zie Rijksvaccinatieprogramma.nl/tijdstip-van-vaccinaties. 

Voldoende beschermd, dus geen actie nodig:

Het kind heeft de primaire DKTP-vaccinaties uit het RVP volgens schema gehad en heeft dus ten minste 3 doses DKTP-Hib-HepB ontvangen van het 2-3-5-12-schema of (na maternale kinkhoestvaccinatie) ten minste 2 doses DKTP-Hib-HepB van het 3-5-12-schema.

  • Dien zo nodig de DKTP-Hib-HepB-boostervaccinatie (gepland bij 12 maanden) toe, ten minste 6 maanden na de laatste dosis van de primaire serie. Neem hierover contact op met de JGZ.


Tetanus PEP bij niet of onvolledig gevaccineerde kinderen ouder dan 1 jaar:

Standaard: TIG en ontbrekende vaccinaties aanvullen volgens inhaalschema RVP, zie Rijksvaccinatieprogramma.nl/inhaalschemas

Voldoende beschermd, dus geen actie nodig

Het kind heeft een volledige serie voor basisimmuniteit DKTP gehad (volgens het 2-3-4-11-, het 2-3-5-11-, het 3-5-11-, het 2-3-5-12- of het 3-5-12-schema voor de leeftijd van 1 jaar of volgens het 0-1-7-, of 0-2-8-, 0-1-8-, of 0-2-9-schema na de leeftijd van 1 jaar).

  • Zo nodig worden gemiste vaccinaties uit het RVP op de leeftijd van 5 en 14 jaar ingehaald. Neem hierover contact op met de JGZ.

Referenties:

  1. Barug D, Pronk I, van Houten MA, et al. Maternal pertussis vaccination and its effects on the immune response of infants aged up to 12 months in the Netherlands: an open-label, parallel, randomised controlled trial. Lancet Infectious Diseases 2019;19:392-401. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(18)30717-5
  2. Public Health England. Guidelines for the Public Health management of pertussis in England. 2018. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/762766/Guidelines_for_the_Public_Health_management_of_Pertussis_in_England.pdf
  3. WHO. Protecting all against tetanus. 2019. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/329882/9789241515610-eng.pdf?ua=1
  4. Steens A, Mollema L, Berbers GA, High tetanus antitoxin antibody concentrations in the Netherlands: a seroepidemiological study. Vaccine, 2010;28:7803-9.

Auteurs: Helma Ruijs, Lizzy Slok, Rolf Appels, Nynke Rots en Nicoline van der Maas.