Kinkhoestmeldingen en -casuïstiek – consensus werkwijze afhandeling met oog voor bestrijding én surveillance - herziening november 2023

Inleiding

In de pre-COVID-jaren waren er veel kinkhoestmeldingen. Omdat veel kinkhoestmeldingen gebaseerd waren op serologie, bleek het bij die meldingen bij contact met ouders en/of aanvragend arts vaak te laat voor zinvolle maatregelen. De werklast door kinkhoestmeldingen was zo groot dat GGD’en verschillende werkwijzen ontwikkelden om de kinkhoestmeldingen toch af te kunnen handelen. Om die reden is er een RAC-project geweest om de werkwijze te stroomlijnen en te komen tot een consensus in de afhandeling van kinkhoestmeldingen, met oog voor bestrijding én voor surveillance. Sindsdien is er een en ander veranderd, zo is intussen ook de maternale DKT-vaccinatie geïmplementeerd en hebben we veel nieuwe GGD-collega’s. Al met al reden om de consensuswerkwijze uit 2018/19 te herzien.

De implementatie van de maternale DKT-vaccinatie zou een goede reden kunnen zijn om ook de meldcriteria voor kinkhoest aan te passen. Op dit moment zijn aanpassingen aan de meldcriteria niet opportuun: als we nu – in de post-COVID-periode waarin de kinkhoestepidemiologie (nog) niet zijn oude patronen laat zien – de kinkhoestsurveillance veranderen, dan zijn veranderingen in de kinkhoest-epidemiologie niet goed te duiden. Wel is het zinvol om de werkwijze bij het afhandelen van kinkhoestmeldingen zoveel mogelijk te uniformeren. Dat is het doel van deze herziening.

Beide aspecten waarover in de naam van deze consensus wordt gesproken – bestrijding en surveillance – blijven belangrijk. Het een kan niet zonder het andere en voor beide geldt dat het streven is om dat zo efficiënt mogelijk te doen. De Osiris-vragenlijst voor kinkhoest is meerdere keren herzien en bevat alleen nog nu de informatie die echt noodzakelijk is voor de surveillance, waaronder het kunnen berekenen van bijvoorbeeld vaccineffectiviteit. Het verzoek is daarom om de vragenlijst volledig in te vullen.

Uitgangspunten bij de werkwijze

1. Maak afspraken met ketenpartners voor een zo efficiënt mogelijk proces:

Spreek met huisartsen af om de 1e ziektedag bij de aanvraag voor kinkhoestdiagnostiek te vermelden op het labformulier en spreek met de laboratoria af dat de 1e ziektedag en de soort diagnostiek (PCR of serologie) vermeld wordt op de melding naar de GGD.
Spreek met de huisartsen de beoogde aanpak (zie onderstaand schema) door en spreek af dat huisartsen contact opnemen met de GGD bij bijzonderheden, zoals een kinkhoestinfectie bij een ongevaccineerde zwangere in het 3e trimester of bij een ongevaccineerde of onvolledig gevaccineerde zuigeling in het gezin, wanneer de diagnostiek middels serologie gedaan is.

2. Alle laboratoriummeldingen van kinkhoest bij de GGD worden via Osiris aan het CIb gemeld met als aandachtspunten daarbij:

Bij kinderen tot en met 12 jaar wordt de vaccinatiestatus voor kinkhoest nagegaan bij DVP, omdat goede registratie van de vaccinatiestatus essentieel is voor het monitoren van de vaccineffectiviteit. DVP mag aan de arts infectieziektebestrijding de vaccinatiestatus doorgeven, ook zonder toestemming van de ouder(s), indien de arts de volgende gegevens kan aanleveren: BSN, NAW-gegevens, geboortedatum, en meldnummer (HPZone-nummer).
NB Voor vaccinaties die gezet worden vanaf 1 januari 2022 moeten ouders toestemming geven voor uitwisseling van vaccinatiegegevens tussen de JGZ en het RIVM (Vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma Nederland 2022 (rivm.nl)). Vaccinaties van kinderen van ouders die geen toestemming hebben gegeven worden bij het RIVM niet geregistreerd. Indien een kind als ongevaccineerd staat geregistreerd bij het RIVM wordt daarom verzocht om de kinkhoestvaccinatiestatus van het kind te controleren bij JGZ. Indien verificatie bij JGZ niet mogelijk is, wordt verzocht de kinkhoestvaccinatiestatus te verifiëren bij de ouders van het kind.
In de huidige Osirisvragenlijst wordt nog naar de vaccinaties van kinderen t/m 16 jaar gevraagd. Het proces om dit aan te passen is in gang gezet; de betreffende vragen hoeven niet ingevuld te worden voor kinderen van 13 t/m 16 jaar.
Indien de patiënt een zuigeling betreft (jonger dan 1 jaar), wordt naast de vaccinatiestatus van de zuigeling ook de maternale vaccinatiestatus bij de moeder nagevraagd, evenals de zwangerschapsduur ten tijde van de vaccinatie en ten tijde van de geboorte. Deze informatie is essentieel voor het monitoren van de vaccineffectiviteit van de maternale DKT-vaccinatie.
Omdat dit pre-COVID ook regel was en we de kinkhoestsurveillance nu niet willen veranderen, hoeven kinkhoestmeldingen o.b.v. epilinken niet gemeld te worden in Osiris, tenzij de GGD hiervoor goede redenen heeft. Belangrijk is dan dat het Osirisnummer van het gelinkte geval goed wordt genoteerd, net als de reden van het melden. Goede redenen voor melden op basis van epilinken zijn bijvoorbeeld ernstige ziekte (ziekenhuisopname) en sterfte en uitbraak in een ‘pocket’ van ongevaccineerde personen, die zich mogelijk minder snel laten testen bij klachten.
Indien niet voldaan wordt aan de meldingscriteria (onder andere hoestklachten en voor kinkhoest positieve diagnostiek, zie ook de paragraaf maatregelen in de kinkhoestrichtlijn), kan de laboratoriummelding toch gemeld worden in Osiris, met het aangeven van de reden daarvan. Dit is vooral van belang bij PCR-diagnostiek, wanneer de hoestklachten nog niet begonnen (kunnen) zijn, maar wel al sprake is van het catarrale stadium waarbij er vroegtijdig getest is omdat de patiënt bijv. contact was van een persoon met kinkhoest, of bij een zuigeling met (beginnende) verkoudheidsklachten waarbij kinkhoest geconstateerd is in de omgeving. Een kinkhoestinfectie kan bij zuigelingen of jonge kinderen namelijk atypisch verlopen zonder de typische hoestklachten als paroxysmaal hoesten, hoesten met gierende inademing of braken na het hoesten.

Flowchart Afhandelen kinkhoestmelding

*Check vaccinatiestatus bij JGZ en/of ouders indien een kind als ongevaccineerd geregistreerd staat bij DVP vanaf januari 2022 of later.

Publicatiedatum 29-11-2023