Q&A GGD'en mpox (apenpokken)

Bijlage bij de LCI-richtlijn Mpox | Versie 26 januari 2023.

Let op: Dit document is voorlopig opgesteld met de huidige inzichten.

Deze Q&A is bedoeld voor GGD'en. Voor algemene Q&A's over mpox (apenpokken), zie www.rivm.nl/mpox-apenpokken.

Voor vragen over vaccinatie, zie Q&A vaccinatie mpox.

Transmissie

Is transmissie via druppels aangetoond of is dit benoemd als voorzorg?

Transmissie via druppels is mogelijk bij keeldragerschap van pokken. Tot nu toe test een aanzienlijk deel van de mpoxpatiënten (ook) positief in de keel. Het is onbekend in welke mate deze transmissieroute bij mpox een rol speelt. Vooralsnog lijkt de rol van deze transmissieroute klein, maar het is belangrijk wel met deze transmissieroute rekening te houden.

Hoe lang overleeft het virus buiten de persoon op contactoppervlakten?

Dit is nog onbekend, maar over het algemeen worden orthopoxvirussen als stabiele virussen gezien.

Diagnostiek

Wanneer is er indicatie voor de prio 1-diagnostiek en wanneer voor de prio 2-diagnostiek?

Het heeft de voorkeur om zowel de prio 1- als prio 2-diagnostiek af te nemen. Naast het diagnosticeren van de ziekte wordt hiermee extra kennis opgedaan over het virus. Het klachtenpatroon is niet leidend bij het inzetten van prio 1- of prio 2-diagnostiek.

Is er een standaard labformulier beschikbaar?

RIVM-IDS: Ja, er staat een labformulier op de site van het RIVM. Zie Aanvraagformulier Bacteriologie, Parasitologie, Virologie voor typering/ detectie/ identificatie (humaan). Op de achterzijde van dit formulier staat Orthopox. Bij een mpoxaanvraag is het verzoek om NIET dit aan te kruisen, maar ‘Overige’ aan te kruisen en daarachter/onder MPX of mpox in te vullen, zodat het laboratorium weet dat het expliciet om een mpoxaanvraag gaat. U hoeft niet vooraf door te bellen. Mocht het een aanvraag voor een ander orthopoxvirus betreffen (zoals koepokken), dan is het verzoek om wél eerst telefonisch te overleggen.

Erasmus MC: Ja, er staat een labformulier op de site van het Erasmus MC. Zie: Klinische Virologie - Laboratoriumspecialisme. Onder het kopje ‘praktisch’ staat het aanvraagformulier van de Klinische Virologie. Graag duidelijk vermelden dat het om een mpoxverdenking gaat. En insturen pas na overleg met een viroloog. Een eigen formulier gebruiken mag ook, maar wel duidelijk erop vermelden dat het een mpoxverdenking en -aanvraag betreft.

Hebben swabs in virustransportmedium de voorkeur of op een droge stok?

Voor RIVM-IDS kunnen zowel een droge stok als een stok in virustransportmedium worden gebruikt. Er is geen voorkeur voor een van beide mogelijkheden.

Bij het Erasmus MC kunnen alleen swabs in virustransportmedium gebruikt worden.

Hoe komen we als GGD of huisarts aan de geschikte afnamematerialen?

Afnamemateriaal kan via de reguliere weg bij de eigen, reguliere laboratoria besteld worden. De virustransportmediums en swabs die de afgelopen 2 jaar in de coronapandemie gebruikt zijn, zijn hiervoor geschikt.

Op welke tijdstippen worden de monsters in het laboratorium verwerkt en ingezet? Hoe is dit op feestdagen en in het weekend?

RIVM-IDS: Vooralsnog worden monsters 1x per dag ingezet. Alle monsters die voor 14:00 uur binnen zijn bij worden die dag verwerkt. De monsters die later binnenkomen worden de volgende dag ingezet.

Erasmus MC: Alle materialen dienen voor 9:00 uur aanwezig te zijn. Diagnostiek op weekend- en feestdagen is mogelijk, maar pas na overleg met dienstdoende viroloog.

Hoe lang duurt het voordat de uitslag van mpox bekend is?

Een uitslag is ongeveer na 24 uur na inzetten bekend.

Hoe moet diagnostiek op andere verwekkers worden ingezet?

RIVM-IDS test geen extra verwekkers in de samples. De GGD/huisarts kan zelf andere mogelijke verwekkers testen via reguliere routes. Deze diagnostiek via reguliere routes kan in dezelfde conditie verstuurd worden als de mpoxverdenking (BSL-2). De materialen voor diagnostiek via reguliere routes moet in een apart zakje worden aangeleverd.

Het Erasmus MC zet op alle aanvragen met mpoxverdenking ook orthopox/parapoxvirus, herpes simplexvirus type 1 en 2 en varicella zostervirus in. Andere aanvragen kunnen bij het Erasmus MC ingezet worden op specifiek verzoek.

Hoe snel moet de diagnostiek worden afgenomen indien er een verdenking op mpox is?

Zo spoedig mogelijk, maar 's nachts diagnostiek afnemen is niet nodig.

Wat is de bewaartermijn van mpoxserum bij IDS?

Serummonsters worden in ieder geval bewaard zolang de serologische tests op mpox nog in ontwikkeling zijn (dit is de reden van bewaren). De maximale wettelijke bewaartermijn is 15 jaar. Hoe lang de monsters precies bewaard gaan worden, zal afhangen van eerder genoemde te ontwikkelen testen.

Zwangerschap

Wat is het risico van een infectie met mpox tijdens zwangerschap?

Op dit moment is er weinig kennis beschikbaar over het risico op ernstige ziekte voor zwangeren en ongeboren of pasgeboren kinderen. Beschikbare informatie suggereert dat het oplopen van mpox tijdens de zwangerschap mogelijk gevaarlijk kan zijn voor de foetus (Q&A Monkeypox WHO).

Meer onderzoek is nodig. Daarom is nu het advies om als zwangere gedurende de hele zwangerschap direct contact met bewezen of verdachte patiënten/personen of met besmet materiaal zoveel mogelijk te vermijden.

MPXV wordt matig overgedragen van mens-op-mens. Overdracht is mogelijk bij slijmvliescontact (inclusief seksueel contact) of via nauw contact met laesies van besmette personen of met MPXV besmet materiaal. Transmissie kan daarnaast ook respiratoir plaatsvinden via druppelcontact.

Zwangere zorgmedewerkers

Zorgmedewerkers kunnen in sommige gevallen een werkgebonden risico lopen in het kader van onderzoek, diagnostiek of behandeling van (potentiële) mpoxpatiënten of indexen. In geval langdurig, direct contact niet kan worden vermeden, kunnen het consequent toepassen van de gebruikelijke hygiënemaatregelen en een juist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen volgens de geldende procedures als voldoende worden beschouwd. Bij directe patiëntenzorg bestaat dat uit handschoenen, bril, schort en chirurgisch mondneusmasker tenminste type IIR. Bij vaccinatie van (niet-zieke) contacten volstaan alleen handschoenen en een mond-neusmasker.

In geval van zwangere (zorg)medewerkers is nu het advies om de noodzakelijke handelingen bij directe patiëntenzorg/diagnostiek door een (niet-zwangere) collega te laten verrichten. De werkgever is eindverantwoordelijk. Het is verplicht om een (instellings-eigen) beleid voor zwangeren te hebben. Hierin worden o.a. de informatieverstrekking en voorlichting aan de werknemer geregeld. Aanvullende en individuele vragen, ook over een specifieke risico-inschatting, worden aan de eigen arbodienst/bedrijfsarts gesteld.

Overige beroepen

Over mogelijke risico’s en preventieve maatregelen voor werknemers uit andere beroepsgroepen zal per bedrijf of bedrijfssector een specifieke risicoschatting moeten worden gemaakt door de eigen arbodienst (arbeidshygiënist en bedrijfsarts).

Risico's voor dieren

Komt mpox voor bij dieren?

Mpox zijn virussen die van dieren afkomstig zijn (zoönose) en van nature voorkomen in West- en Midden-Afrika in enkele knaagdiersoorten. Jaarlijks worden in landen in deze regio, zoals Nigeria, de Centraal-Afrikaanse Republiek Congo en Ghana, altijd wel enkele gevallen van mpox bij patiënten gezien. De mensen in Europa die nu mpox krijgen, lopen dit op van andere patiënten met mpox. In Europa komt dit virus niet voor bij (knaag)dieren en voor zover bekend zijn er geen dieren besmet geraakt met apenpokken. Het is echter niet helemaal uit te sluiten dat dieren besmet raken als zij intensief contact hebben met patiënten met mpox.

Kunnen huisdieren besmet worden?

Het MPXV kan knaagdieren (eekhoorns, ratten, muizen), konijnen en apen besmetten. Knaagdieren in Afrika, die de natuurlijke gastheer zijn, laten vaak weinig verschijnselen zien na een infectie. Bij apen en konijnen kunnen luchtwegklachten, oogontstekingen en huidafwijkingen voorkomen, terwijl ze ook koorts kunnen krijgen. Bij andere dieren, zoals honden, katten, koeien, varkens, schapen en geiten is nog nooit een infectie vastgesteld. In Europa zijn geen besmettingen bij dieren vastgesteld.

Mogen mensen in isolatie contact hebben met gezelschapsdieren en landbouwhuisdieren?

Het advies is om tijdens isolatie geen direct (intensief) contact te hebben met gezelschapsdieren (zoals honden, katten, fretten, konijnen en knaagdieren). Wel mag eten worden neergezet en de hond worden uitgelaten. Er zijn momenteel geen aanwijzingen dat het virus andere dieren zoals vogels, reptielen of vissen kan besmetten. Ook wordt aangeraden om contact te vermijden met landbouwhuisdieren zoals koeien, geiten en varkens, uitgezonderd pluimvee.

Versiebeheer

26-01-2023: Conform aanbeveling WHO is 'monkeypox' aangepast naar 'mpox'.
24-08-2022: Verduidelijking tekst aanvraagformulier
16-08-2022: Referentie toegevoegd, transmissie gelijk gemaakt met informatie monkeypox-richtlijn.
09-08-2022: Aanvulling vraag bewaartermijn monkeypox-serum bij IDS.
05-08-2022: Aanvullingen in de vraag t.a.v. het risico van monkeypox tijdens zwangerschap.
15-07-2022: Verouderde informatie m.b.t. quarantaine bij risicocontacten verwijderd.
01-06-2022: Aanvullingen bij Zwangerschap. Vragen rond risico's bij dieren toegevoegd.
27-05-2022: Eerste versie.