LCI-richtlijnproducten en totstandkoming LCI-richtlijnen

LCI-richtlijnproducten dragen bij aan een uniforme werkwijze en daarmee het verbeteren van de kwaliteit van de landelijke infectieziektebestrijding. De producten zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en kennis en inzichten uit de praktijk.

Het portfolio bevat richtlijnproducten over infectieziekten die potentieel bedreigend zijn voor de volksgezondheid en een grote maatschappelijke impact kunnen hebben. Denk daarbij aan een hoge ziektelast, veel zieken of specifieke (kwetsbare) groepen. Daarnaast kunnen deze infectieziekten ook op individueel niveau een substantiële ziektelast veroorzaken (bijv. hoge sterfte).

De LCI-producten zijn:

• LCI-richtlijnen;
• LCI-draaiboeken;
• vaccinatie-factsheets 
• verpleegkundige stappenplannen infectieziektebestrijding (VSI).

LCI-draaiboeken

LCI-draaiboeken beschrijven de verantwoordelijkheden, taken en samenwerkingsafspraken bij bepaalde infectieziekten. 

Factsheets vaccinatie 

Deze informatie voor een brede groep professionals geeft de actuele kennis en toepassingsgebieden met betrekking tot vaccinaties weer. Zie totstandkoming LCI-vaccinatie-factsheets.

Verpleegkundige stappenplannen

Verpleegkundige stappenplannen infectieziektebestrijding (VSI) ondersteunen het afhandelen van een melding van een infectieziekte bij de GGD. Op de pagina Verpleegkundige stappenplannen wordt de totstandkoming beschreven. 

LCI-richtlijnen

De LCI-richtlijnen geven per infectieziekte een systematisch overzicht van de meest recente kennis over relevante aspecten; landelijke afspraken over de aanpak van de bestrijding en de rol van de GGD en andere professionals in de publieke gezondheid betrokken bij de bestrijding.

De LCI-richtlijn bevat:

• algemene informatie over de stand van de wetenschap over de aandoening/verwekker;
• maatregelen rondom preventie die erop gericht zijn tot een uniform GGD-beleid (algemene adviezen en maatregelen rond een geval) te komen;
• een hoofdstuk Diagnostiek;
• soms arbeidsrelevante informatie
• soms veterinaire informatie

Totstandkoming LCI-richtlijnen

0. Voortraject

1. In het voortraject wordt een knelpuntenanalyse uitgezet onder deelnemers van een Provinciaal Overleg Infectieziektebestrijding (POI). Zij worden gevraagd naar knelpunten bij het gebruik van de huidige richtlijn in de praktijk.
2. De auteur van de richtlijn verzamelt aanvullende knelpunten en vragen uit het registratiesysteem van de LCI en eventueel vragen vanuit patiënt- of burgerperspectief.
3. De knelpunten worden omgezet naar uitgangsvragen en feitelijke vragen; deze worden geprioriteerd.
4. De informatiespecialist verricht het literatuuronderzoek naar de geselecteerde uitgangsvragen.

De auteur maakt een eerste conceptrichtlijn en werkt hierin de uitgangsvragen uit middels de methodiek voor evidence-based richtlijnontwikkeling zoals beschreven in de LCI-leidraad.

1. Eerste commentaarfase

In deze fase wordt de conceptrichtlijn van commentaar voorzien door deskundigen (artsen/onderzoekers die de voorgaande jaren over het onderwerp hebben gepubliceerd), bijvoorbeeld deskundige(n) werkzaam:

• in een klinische setting;
• in de openbare gezondheidszorg;
• in een laboratorium (buiten het RIVM);
• als arts-microbioloog vanuit het Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en laboratorium Surveillance (IDS);
• bij het Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten (EPI);
• bij het Landelijk Centrum voor Hygiëne en Veiligheid (LCHV).

 
Indien van toepassing:

• deskundige(n) werkzaam vanuit de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK);
• deskundige(n) werkzaam vanuit de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG).

 
De auteur maakt een tweede concept en geeft een schriftelijke verantwoording van de verwerking van de commentaren.

2. Tweede commentaarfase

In deze fase wordt de richtlijn van commentaar voorzien door een vaste groep meelezers vanuit de volgende beroepsverenigingen, organisaties of gremia:

• LOI-redactieraadleden;
• LOI-leden;
• leden van POI’s via LOI-leden;
• teams of afdelingen infectieziektebestrijding van de GGD’en;
• Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ);
• Nederlands Huisartsengenootschap (NHG);
• Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR);
• Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

 
Indien van toepassing:

• Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK);
• Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG);
• LOI-redactieraad seksuele gezondheid;
• Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB) (afstemming hoofdstuk Behandeling).

 
De auteur maakt een nieuw concept en geeft een schriftelijke verantwoording van de verwerking van de commentaren.

3. Vaststelling door het LOI

Het Landelijk Overleg Infectieziektebestrijding (LOI), waarin alle GGD’en zijn vertegenwoordigd, stelt de herziening vast. De LCI-redactie publiceert tot slot de herziene richtlijn op de website.

Totstandkoming specifieke onderdelen van de richtlijn

Diagnostiek

De Subcommissie diagnostiek van de LOI-redactieraad verzorgt in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM) het hoofdstuk Diagnostiek van de LCI-richtlijn. Een deskundige arts-microbioloog of aios MMB (NVMM-lid) schrijft het hoofdstuk op verzoek van de Subcommissie diagnostiek. De herziening van het diagnostiekhoofdstuk bestaat uit de volgende onderdelen:

• De Subcommissie bepaalt de auteur en begeleider en instrueert de auteur. De auteur stelt het eerste concept op.
• De Subcommissie beoordeelt het eerste concept en stuurt het vervolgens ter becommentariëring naar de NVMM, die het gedurende 4 weken op de NVMM-website publiceert.
• De auteur verwerkt het NVMM-commentaar en legt het hoofdstuk voor aan de Subcommissie.
• De Subcommissie beoordeelt de laatste versie en stelt het diagnostiekhoofdstuk vast. De LCI-redactie publiceert de wijzigingen op de webpagina van de richtlijn.

Arbeidsrelevante informatie

In een apart onderdeel staan aanvullingen voor de bedrijfsarts in het kader van de preventie van infectieziekten, het voorzorgsprincipe voor een optimale werknemersgezondheid en gezonde arbeidsomstandigheden, met specifieke aandacht voor de werknemer als risicoloper en risicovormer.

Deze aanvullingen zijn geschreven voor en door bedrijfsartsen in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) directie Gezond en Veilig werken. De arbeidsgerelateerde informatie wordt tijdens het herzieningsproces van de richtlijn beoordeeld door deskundigen en meelezers en vastgesteld in het LOI.

Veterinaire informatie

Zoönosen zijn infectieziekten bij dieren die gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van de mens. De richtlijnen over zoönosen bevatten informatie over diergezondheidsaspecten die relevant zijn voor de preventie en bestrijding van deze ziekten bij de mens. Sinds 2014 wordt deze informatie toegevoegd aan alle zoönoserichtlijnen. Een veterinair deskundige stelt de teksten met veterinaire informatie samen in nauwe samenwerking met het Centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie (Z&O) van het RIVM. In de 1e commentaarronde zal een tweede veterinaire deskundige hierop commentaar leveren.

Actueel houden van de richtlijnen

De LCI-richtlijnen zijn ‘levende richtlijnen’. Dat wil zeggen dat ze te allen tijde aangepast kunnen worden als de actualiteit daartoe aanleiding geeft. Deze aanpassingen worden altijd vermeld in het versiebeheer op de webpagina van de richtlijn.

Houdbaarheidsdatum

Uiterlijk 5 jaar na vaststelling van de herziene richtlijn wordt beoordeeld of actualisering van de richtlijn nodig is. Die keuze wordt gemaakt op basis van:

• literatuuronderzoek;
• het oordeel van een expert;
• het oordeel van de LOI-redactieraad;
• de knelpunteninventarisaties van Provinciale Overleggen Infectieziektebestrijding (POI’s);
• een analyse van de vragen uit het veld in het registratiesysteem van de doorgegeven casuïstiek.

 
De mogelijke keuzes zijn als volgt:

• Soms volstaat een verlenging van de geldigheid van het product.
• Soms wordt gekozen voor een beperkte herziening: een actualisering van geselecteerde paragrafen waarin knelpunten spelen of ontwikkelingen hebben plaatsgevonden (bijvoorbeeld een actualisering van de NVMM-paragraaf door de Subcommissie diagnostiek).
• Als er veel wijzigingen zijn, bijvoorbeeld in de bestrijdingsmaatregelen van de GGD, is er reden om een volledige herziening te doen. Deze verloopt volgens de herzieningsprocedure beschreven onder ‘Totstandkoming richtlijnen’.

 
De geldigheid van een richtlijn is maximaal 7 jaar. Binnen 2 jaar na de start van de herziening moet de nieuw herziene richtlijn gereed zijn. Soms maken ontwikkelingen het noodzakelijk de richtlijn (of onderdelen ervan) eerder te herzien.

Verantwoording

De LCI-richtlijnen worden met de grootst mogelijke zorgvuldigheid opgesteld. Desondanks is het mogelijk dat de inhoud onvolledig/onjuist is. In sommige gevallen loopt het proces van herziening achter en is de geldigheidstermijn van de richtlijn verlopen. Dit betekent niet dat de inhoud van deze richtlijn incorrect is. Wel bestaat er een kans dat een deel van de informatie verouderd is. Belangrijke wijzigingen worden altijd zo spoedig mogelijk verwerkt en naar het veld gecommuniceerd.

Mocht u onjuistheden tegenkomen in een richtlijn of suggesties hebben voor verbeteringen dan stellen we het zeer op prijs als u daarover contact opneemt met de LCI. Ook voor intercollegiaal overleg kunt u contact opnemen met de LCI: lci@rivm.nl / 088-689 7000.

De LCI is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in de inhoud of genomen beslissingen gebaseerd op de inhoud van de LCI-richtlijnen. Daarnaast is de LCI niet aansprakelijk voor de inhoud of betrouwbaarheid van websites waarnaar is doorgelinkt. Deze websites vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de visie van het RIVM.

Opmerking taalgebruik

In de richtlijnen wordt voor de leesbaarheid gesproken over mannen of vrouwen. Fysieke situatie en genderidentiteit kunnen van elkaar verschillen. Het is aan de zorgverlener om te beoordelen hoe de richtlijn toe te passen op trans personen, intersekse personen en genderdiverse personen.

Onafhankelijkheid van de auteur en werkgroepleden

De auteur en de referenten hebben geen financieel of zakelijk belang bij het onderwerp van de richtlijn. Dit wordt vastgelegd in de auteursovereenkomst, waarvan het ondertekenen van de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling deel uitmaakt. Financiële ondersteuning bestaat uit een onkostenvergoeding voor de auteur.

Bronvermelding

Informatie uit de LCI-richtlijnen is vrij te gebruiken mits duidelijk wordt verwezen naar deze site. Voor het verwijzen naar richtlijnen op LCI.rivm.nl hanteren wij de volgende richtlijnen:

• In de lopende tekst kan als volgt verwezen worden: 
  (LCI.rivm.nl, [jaar raadpleging] (bij meerdere citaties aangevuld met een volgletter: a, b, c, etc.).
• In het literatuuroverzicht kan als volgt worden verwezen:
  LCI.rivm.nl ([jaar raadpleging] (a, b, c, etc.)): [URL],  RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu): Bilthoven, [datum raadpleging]..

Voorbeeld:

• LCI.rivm.nl (2022a): https://lci.rivm.nl/richtlijnen/monkeypoxvaccinatie RIVM: Bilthoven, 7 juli 2024.

Meer weten over de totstandkoming van de LCI-producten? Neem dan contact op met de redactie via lci-webredactie@rivm.nl.

Op de hoogte blijven van wijzigingen?

Blijf op de hoogte van alle wijzigingen via de pagina Wijzigingen in LCI-producten en het kopje Versiebeheer bij elke richtlijn.

Voor bepaalde professionals werkzaam in de infectieziektebestrijding is er de mogelijkheid zich aan te melden voor (besloten) Infactberichten via signalen.rivm.nl. Voor meer informatie over de inhoud en doelgroep van deze berichten, zie Infact en Labinfact.