Gebruik van medische mondneusmaskers door patiënten uit medische risicogroepen
Bijlage bij de LCI-richtlijn COVID-19 | Achtergronddocument OMT 14 September 2020
Vraagstelling aan het OMT:
Mede naar aanleiding van het advies over de preventieve inzet van beschermingsmiddelen in het verpleeghuis en de vragen van patiënten en cliëntenorganisaties, wordt het OMT gevraagd een uitspraak te doen over de wenselijkheid, o.b.v. haalbaarheid, toegevoegde waarde dan wel beperkingen of nadelen, van het preventief gebruik van mondneusmaskers voor mensen in de risicogroepen in specifieke situaties. Gevraagd wordt om in dit advies in te gaan op:
- de verschillende gebruikers: cliënt (kwetsbare persoon zelf) en/of zorgverleners (en/of sociale omgeving);
- de toegevoegde waarde van het gebruik van medische dan wel niet-medische mondneusmaskers in specifieke situaties zoals: toenemende lokale besmettingen, zorgmomenten binnen 1,5 meter, participatie buitenshuis van kwetsbare personen zelf of naasten/huisgenoten.
1. Inleiding
In Nederland wordt gebruik van medische mondneusmaskers tot nu toe alleen geadviseerd voor zorgmedewerkers. Zorgmedewerkers gebruiken chirurgische mondneusmaskers type IIR en FFP1 of FFP2 – in combinatie met een spatbril, schort en handschoenen – om zichzelf te beschermen tegen besmetting door een patiënt met (verdenking op) COVID-19. Daarnaast dragen zorgmedewerkers soms een chirurgisch mondneusmasker type II om te voorkomen dat zij zelf hun patiënt besmetten.
Vanuit verschillende cliënten- en patiëntenorganisaties komt nu het verzoek om medische mondneusmaskers breder in te zetten om patiënten die een verhoogd risico hebben op ernstig beloop van COVID-19 beter te beschermen. Door patiënten de mogelijkheid te bieden om zelf een medisch mondneusmasker te gebruiken, zouden zij zich adequaat kunnen beschermen in situaties waarin 1,5 meter afstand houden niet mogelijk is (bijvoorbeeld in de zorg of op het werk) en in situaties waar andere mensen zich niet aan de anderhalvemetermaatregel houden. Door angst voor besmetting mijden mensen die zichzelf tot de risicogroep rekenen contacten met anderen en raken zij in een sociaal isolement. In deze notitie wordt ingegaan op de rol van medische mondneusmaskers bij bescherming van personen met een verhoogd risico op ernstig beloop bij COVID-19 en de voor- en nadelen van het gebruik van deze maskers door patiënten en alternatieven hiervoor.
2. Personen met een verhoogd risico op ernstig beloop van COVID-19
De definiëring van de groepen mensen met verhoogd risico op ernstig beloop van COVID-19 was in Nederland in eerste instantie gebaseerd op de risicogroepen voor influenza-infectie en is daarna steeds aangepast o.b.v. voortschrijdend inzicht in de epidemiologie van COVID-19.
Het betreft de volgende groepen:
1. Ouderen > 70 jaar
2. Medische risicogroepen
Ouderen
COVID-19 is een ziekte die vooral bij ouderen ernstig verloopt.
Van het totaal aantal geregistreerde overleden COVID-19-patiënten (n=6244) tot dit moment was 88,5% (n=5538) 70 jaar of ouder (1). Het werkelijke aantal aan COVID-19 overleden ouderen is nog hoger, omdat aanvankelijk niet iedereen getest kon worden.
Het risico op overlijden neemt toe met de leeftijd.
In totaal zijn er in Nederland 2,3 miljoen mensen van 70 jaar of ouder, op basis van bevolkingsgegevens uit 2019 (2). Een deel van deze mensen heeft ook een chronische ziekte of is op grond van een combinatie van factoren extra kwetsbaar, waardoor ze een nog hoger risico lopen op een ernstiger beloop van COVID-19 dan hun vitalere leeftijdsgenoten.
Medische risicogroepen
De medische risicogroepen zijn nu als volgt gedefinieerd:
Personen ouder dan 18 jaar met:
- chronische afwijkingen en functiestoornissen van de luchtwegen en longen, die vanwege de ernst onder behandeling van een longarts zijn;
- een chronische stoornis van de hartfunctie, die ook in aanmerking komen voor de griepprik;
- diabetes mellitus: slecht ingestelde diabetes of diabetes met secundaire complicaties;
- ernstige nieraandoeningen die leiden tot dialyse of niertransplantatie;
- verminderde weerstand tegen infecties door medicatie voor auto-immuunziekten, na orgaan- of stamceltransplantatie, bij hematologische aandoeningen, bij (functionele) asplenie, bij aangeboren of op latere leeftijd ontstane ernstige afweerstoornissen waarvoor behandeling nodig is, of tijdens en binnen 3 maanden na chemotherapie en/of bestraling bij kankerpatiënten;
- een onbehandelde hivinfectie of een hivinfectie met een CD4-getal < 200/mm3;
- ernstig leverlijden in Child-Pugh classificatie B of C;
- morbide obesitas (BMI > 40).
(Zie bijlage 2 voor literatuurreferenties waarop deze indeling is gebaseerd.)
Van de overleden COVID-19-patiënten jonger dan 70 jaar (n=706) had 69,4% een onderliggende aandoening, van 20,7% was dit onbekend en 9,9% had geen onderliggende aandoening (1).
In onderstaande tabel is het type onderliggende aandoening van de overleden personen jonger dan 70 jaar weergegeven (1).
Het is niet precies bekend hoeveel Nederlanders onder de 70 jaar tot een medische risicogroep voor COVID-19 behoren. Wel is bekend dat circa 3.119.000 inwoners van Nederland tussen de 18-69 jaar behoren tot een medische risicogroep voor influenzavaccinatie (3). Volgens NIVEL-data uit 2018 had 26% van de mensen tussen de 18-59 jaar en 31% van de mensen tussen de 60-64 jaar een indicatie voor influenzavaccinatie vanwege een chronische ziekte (4). De risicogroepen voor COVID-19 komen echter niet volledig overeen met de risicogroepen zoals beschreven voor influenza.
Welke personen uit de medische risicogroepen hebben het hoogste risico op ernstig beloop?
Het is niet goed mogelijk om aan te geven welke personen uit medische risicogroepen het hoogste risico hebben op ernstig beloop van COVID-19.
Onder de ernstig zieke COVID-19-patiënten bevinden zich relatief veel mensen met morbide obesitas, hypertensie, hart- en vaatziekten en diabetes mellitus. Echter, deze karakteristieken komen überhaupt veel voor in de bevolking, waardoor het te verwachten is dat dit ook onder COVID-19-patiënten het geval is. Omgekeerd kan niet worden aangenomen dat medische aandoeningen die zeldzaam zijn – en ook weinig worden aangetroffen onder ernstig zieke COVID19-patiënten – voor de individuele patiënt die aan deze aandoening lijdt minder risico geven op een ernstig beloop.
Daarbij komt dat dezelfde chronische ziekte zich bij verschillende personen anders kan manifesteren, bij de ene patiënt verloopt de ziekte ernstiger dan bij de andere patiënt. Daarbij komt dat er – zeker bij oudere patiënten – sprake kan zijn van meerdere aandoeningen tegelijk, wat een risico-indeling nog complexer maakt.
Hoeveel mensen in Nederland hebben een verhoogd risico op ernstig beloop van COVID-19?
Uitgaande van 2,3 miljoen Nederlanders van 70 jaar en ouder en de bovengenoemde percentages van onderliggende ziekten bij de groep jonger dan 70 jaar, is gezien overlap en het voorkomen van meerdere ziektes bij mensen geen goede schatting te maken, maar ligt het aantal zeker boven de 3 miljoen.
3. Infectiepreventie en gebruik van medische en niet-medische mondneusmaskers
Infectiepreventie omvat een veelheid aan maatregelen om te voorkomen dat een ziekteverwekker van de ene persoon naar de andere wordt overgedragen. Dit zijn onder andere algemene hygiënemaatregelen (handenwassen, hoesthygiëne), 1,5 meter afstand houden, fysieke barrières en triage van patiënten of bezoekers. Het gebruik van mondneusmaskers is slechts een van deze maatregelen.
Medische mondneusmaskers
Deze mondneusmaskers moeten aan kwaliteitseisen voldoen met betrekking tot het (niet) doorlaten van druppels of deeltjes van een bepaalde grootte en worden hier ook op gecontroleerd.
Mondneusmaskers type FFP1, FFP2 en chirurgische mondneusmaskers type IIR
Deze maskers worden in de gezondheidszorg gebruikt om medewerkers te beschermen tegen besmetting door patiënten. Het gaat hierbij om bescherming tegen grote hoeveelheden virus van ernstig zieke patiënten. Daarbij kan het virus bij bepaalde medische procedures en bij onderzoek van mond, neus of keel met grote kracht van korte afstand tegen het masker aangehoest worden.
Chirurgische mondneusmaskers type II
Deze mondneusmaskers worden door medewerkers in de gezondheidszorg gebruikt om te voorkomen dat zij ziekteverwekkers uit hun neus of keel naar patiënten toe verspreiden. De filterlaag is identiek aan het type IIR, alleen is dit type minder goed bestand tegen spatten. Met uitzondering van situaties waarbij grote hoeveelheden spatten/druppels vrijkomen en bij correct gebruik (niet te lang en vervangen als het vochtig wordt) zou het beschermend effect voor de drager net zo goed kunnen zijn als bij een type IIR-masker. Onderzoek hiernaar is echter niet bekend.
Niet-medische mondneusmaskers
In tegenstelling tot medische maskers, die wel omschreven en genormeerd zijn, zijn de ‘niet-medische maskers’ een verzamelbegrip voor enkellaags katoenen doekjes t/m met maskers lijkend op chirurgische maskers, met vermoedelijk dezelfde effectiviteit (maar zonder certificaat).
Niet-medische mondneusmaskers worden gebruikt om te voorkomen dat degene die het masker draagt virus verspreidt naar zijn omgeving.
Gebruik van medische mondneusmaskers buiten de gezondheidszorg
Het OMT heeft tot nu toe steeds geadviseerd om medische mondneusmaskers te reserveren voor de gezondheidszorg. De WHO adviseerde op 5 juni aan beleidsmakers om voor patiënten uit medische risicogroepen gebruik van medische mondneusmaskers te overwegen op plaatsen waar niet voldoende afstand kan worden gehouden (5). Daarbij wordt aangegeven dat hierbij rekening gehouden moet worden met de lokale context en beschikbaarheid van medische mondneusmaskers. Uit een inventarisatie van de websites van nationale public health-instituten (uitgevoerd op 8 en 9 september 2020) blijkt dat van geen van deze landen expliciet aan risicogroepen uit de bevolking adviseert om medische mondneusmaskers te gebruiken (zie bijlage 1). Landen waar het gebruik van medische mondneuskapjes door niet-zorgmedewerkers worden geadviseerd, lijken een uitzondering. Alleen Spanje en Nieuw-Zeeland en bepaalde regio’s in Australië adviseren medische mondneuskapjes als een optie. In Duitsland, Canada en de Verenigde Staten wordt gebruik van medische mondneusmaskers buiten de gezondheidszorg ontraden.
Kanttekeningen bij het gebruik van medische mondneusmaskers door patiënten
Instructie
Bij gebruik van medische of niet-medische mondneusmaskers door het publiek zijn goede instructies noodzakelijk. Dat geldt ook nu al, gezien het feit dat soms het verschil van binnen- en buitenkant of boven en beneden niet duidelijk is voor het publiek. Foutief handelen zou mogelijk tot verlies van de bescherming (voor en/of door anderen) kunnen leiden of tot een verhoogde kans op indirecte besmetting.
Ongemak
Naast het ongemak, in het bijzonder op warme dagen of bij langer dragen, zijn ook huidlaesies, dermatitis en een verergering van acne beschreven door het dragen van mondneusmaskers (7). Moeite om te ademen of kortademigheid worden ook gemeld evenals somatische klachten als bijv. hoofdpijn en concentratiestoornissen passend bij hypoxie en/of hypercapnie worden frequent benoemd. Het wetenschappelijk bewijs voor hypoxie of hypercapnie ontbreekt. Bij patiënten met een ernstig beperkte longfunctie leidt het gebruik van een mondneusmasker tot extra ongemak.
4. Preventie van besmetting in verschillende situaties
Het is begrijpelijk en belangrijk dat mensen uit de risicogroepen zoveel als mogelijk de ruimte zoeken om zelfstandig door te kunnen leven en te werken en niet altijd hulp kunnen of willen krijgen van anderen. Het is invoelbaar dat zij zich soms onveilig voelen in situaties waar anderen zich niet aan de afstand houden en dat zij aangeven zich veiliger voelen als zij een mondneusmasker dragen. In het algemeen vinden de meeste besmettingen plaats binnen het eigen huishouden. De wens van patiënten uit medische risicogroepen om mondneusmaskers te gebruiken, lijkt vooral te gaan over plekken buiten hun eigen huishouding, waar zij minder invloed op hebben (ongecontroleerde situaties). Voor veel situaties zijn echter al richtlijnen of protocollen opgesteld en is gebruik van een mondneusmasker niet nodig.
Mogelijke besmetting in de thuissituatie
Huisgenoten moeten extra oplettend zijn in hun contacten en trachten geen COVID-19 op te lopen. Bij klachten wordt geadviseerd in afwachting van het testresultaat de afstand van de kwetsbare huisgenoot te bewaren en in de nabijheid een niet-medisch mondneusmasker te dragen om het risico voor de kwetsbare huisgenoot verder te beperken.
Daarnaast zijn er de adviezen om bezoek te beperken in aantal, een gezondheidscheck te doen bij bezoek, en ook thuis de 1,5 meter afstand te houden. Een mondneusmasker draagt dan niet extra bij.
Mogelijke besmetting door zorgmedewerkers of mantelzorgers
In de zorginstellingen vindt triage op klachten plaats bij bezoekers, patiënten en personeel. Verder zijn daar de richtlijnen van de FMS en Verenso van toepassing, waarbij de zorgverlener zo nodig beschermende maatregelen neemt als tijdens de behandeling niet voldoende afstand kan worden gehouden. Daarnaast wordt lokaal beleid op maat gemaakt als op bepaalde plaatsen de 1,5 meter niet kan worden gehanteerd, zoals in wachtkamers. Dan wordt aan patiënten en bezoekers gevraagd een niet-medisch mondneusmasker te gebruiken om te voorkomen dat zij virus verspreiden.
Medewerkers van de thuiszorg kunnen als dat nodig is medische mondneusmaskers gebruiken om te voorkomen dat zij zelf besmet raken of hun patiënten besmetten.
Voor mantelzorgers geldt dat zij, als zij zelf klachten hebben die bij COVID-19 passen, thuis moeten blijven en zich moeten laten testen. Zij mogen dan geen zorg verlenen aan kwetsbare personen. Zo nodig kan daarvoor dan een beroep worden gedaan op professionele zorg.
Over eventueel preventief gebruik van chirurgische mondneusmaskers door zorgmedewerkers in de langdurige zorg bij oplopende prevalentie van COVID-19 zal het OMT separaat advies uitbrengen.
Mogelijke besmetting op het werk
Personen uit medische risicogroepen moeten extra zorgvuldig de adviezen en maatregelen van de anderhalvemetersamenleving in acht nemen. Is er sprake van een medisch stabiele situatie, dan is het advies dat zij zich weer gedragen zoals ze dit vóór COVID-19 deden. Hieronder valt ook een terugkeer naar hun eigen werk (6, 7). De vertrekpunten zijn hierbij dat:
- de medewerker uit een medische risicogroep dezelfde (extra) voorzorgsmaatregelen neemt die hij voorheen ook nam;
- het dragen van een mondneusmasker niet nodig is als er sprake is van triage, afstand houden, beperken van contacten, adequate ventilatie, en handhygiëne, evt. aangevuld met functie- en locatiespecifieke beheersmaatregelen, zoals een spatscherm bij een balie (8).
Als er sprake is van bezorgdheid of twijfels werken kwetsbare medewerkers zo mogelijk thuis. Indien dat niet mogelijk is, treden zij in overleg met de werkgever en bedrijfsarts voor werkadviezen op maat. Indien er vragen zijn over het veilig inrichten van een werkplek kan de werkgever een arbeidshygiënist om aanvullend advies vragen.
Het algemene uitgangspunt blijft dat werknemers zoveel mogelijk thuiswerken. Iedereen die met het OV reist, moet daar dus een goede reden voor hebben (6). Is reizen met het OV noodzakelijk, dan moet een werknemer uit een medische risicogroep zo veel mogelijk buiten de spits reizen en drukte vermijden. Mits de 1,5 meter kan worden gegarandeerd, is reizen met de taxi veilig.
Mogelijke besmetting in de publieke ruimte
Ook voor personen uit medische risicogroepen geldt dat de belangrijkste maatregel om besmetting met COVID-19 te voorkomen het 1,5 meter afstand houden is. Daarom is het advies om situaties te vermijden waar grote groepen mensen tegelijk aanwezig zijn zonder dat gezondheidscheck (triage) of placering plaatsvindt, of waar geen afstand gehouden kan worden. Tevens is het advies om bezoek aan de supermarkt te minimaliseren.
Juist in de openbare ruimte is er een risico op oncontroleerbare situaties en het is invoelbaar dat mensen uit medische risicogroepen zich daar extra willen beschermen. Het gebruik van een mondneusmasker is echter geen alternatief voor het houden van 1,5 meter afstand. Daarnaast is een niet-medisch mondneusmasker bedoeld om verspreiding van ziekteverwekkers door de drager tegen te gaan. Sommige niet-medische en chirurgische mondneusmaskers geven mogelijk wel enige bescherming tegen besmetting (zie hierboven bij de beschrijving van verschillende types mondneusmaskers), maar dat is niet gegarandeerd.
5. Overwegingen
Risico op besmetting met COVID-19
Het grootste risico op besmetting lopen zorgmedewerkers die patiënten met (een verdenking op) COVID-19 onderzoeken, behandelen of verplegen. Zij worden frequent en langdurig blootgesteld aan grote hoeveelheden virus die soms met hoge druk verspreid worden. Daarom heeft het gebruik van FFP1-, FFP2- en chirurgische maskers type IIR in hoogrisicosituaties in de zorg prioriteit. Dit betekent ook dat het gebruik van FFP1-, FFP2- en chirurgische maskers type IIR beperkt moet worden tot de gezondheidszorgmedewerkers. Hoewel de zorg op dit moment geen probleem lijkt te hebben met de beschikbaarheid van persoonlijke beschermingsmiddelen, geven enkele partijen aan dat de bevoorrading met chirurgische maskers IIR niet altijd of niet in de gewenste omvang mogelijk is. Mogelijke uitbreiding van de indicatie in de langdurige zorg en het komende seizoen met toenemende prevalentie van respiratoire virussen – anders dan SARS-CoV-2 – zullen tot een hoger verbruik van maskers leiden en daarmee mogelijk tot feitelijke schaarste aan chirurgische maskers IIR in de zorg.
Omvang van de medische risicogroep en prioritering binnen deze groep
De omvang van de groep personen met een verhoogd risico op ernstig beloop van COVID-19 is niet exact te bepalen (zie hoofdstuk 3), maar wordt geschat op >3 miljoen mensen. Gezien deze aantallen zou een eventuele indicatie voor het gebruik van medische mondneusmaskers beperkt moeten worden tot een subgroep van patiënten met het hoogste risico, maar de definitie van deze subgroep is ook niet echt mogelijk (zie hoofdstuk 3). Bovendien maakt een dergelijk beleid kans op kritiek en onrust onder patiënten die niet binnen de definitie vallen.
Gebruik van niet-medische mondneusmaskers door personen uit risicogroepen of hun naasten
Het staat mensen vrij om een niet-medisch mondneusmasker te dragen als zij dat zelf willen en zich daar prettig bij voelen. Mogelijk leidt het dragen van een mondneusmasker er toe dat andere mensen wat meer afstand houden van de persoon met het mondneusmasker, met name als er in de bevolking weinig mondneusmaskers worden gedragen (9). Hoewel sommige niet-medische mondneusmaskers mogelijk enige bescherming bieden tegen besmetting (zie hoofdstuk 2), is dat zeker niet gegarandeerd.
6. Conclusie
Gebruik van medische mondneusmaskers door patiënten met een verhoogd risico op COVID-19 is niet nodig en niet haalbaar. Allereerst omdat de groep patiënten met een mogelijk verhoogd risico op ernstig beloop van COVID-19 enorm groot en diffuus is, en een grootschalig gebruik van medische mondneusmaskers door deze groep tot een tekort van beschermende maskers zal leiden voor de zorg. Daarnaast zijn er algemene en specifieke adviezen voor mensen in risicogroepen waarmee het risico op een infectie met COVID-19 verlaagd kan worden.
Over eventueel preventief gebruik van chirurgische mondneusmaskers door zorgmedewerkers in de langdurige zorg bij oplopende prevalentie van COVID-19 zal het OMT separaat advies uitbrengen.
Referenties
- Epidemiologische situatie COVID-19 in Nederland, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu – RIVM, 8 september 2020, 10:00
- www.cbs.nl
- Concept- Background information SARS-CoV-2 for the Health Council- September 2020
- NIVEL, Monitor Vaccinatiegraad Nationaal Programma Grieppreventie 2018. 2019.
- WHO. Advice on the use of face masks in the context of COVID-19. Interim guidance, 5 June 2020. https://apps.who.int/iris/handle/10665/332293
- https://www.beroepsziekten.nl/sites/default/files/nieuwsbrieven/pdf_files/2020-5_kennisnieuwsbrief_covid19_en_arbeidsgerelateerde_zorg.pdf
- https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/risicogroepen
- https://lci.rivm.nl/kwetsbare-medewerkers
- Achtergrondnotitie OMT advies mond-neusbescherming in de openbare ruimte https://lci.rivm.nl/sites/default/files/2020-07/Bijlage%2073.3.1%20Advies%20mondneusbescherming%20in%20openbare%20ruimten%20-%2027%20juli%202020_0.pdf
Bijlage 1: Internationaal beleid met betrekking tot het gebruik van medische mondneusmaskers door personen met een verhoogd risico op COVID-19 (om te voorkomen dat zij besmet raken)
Strategie: informatie gezocht op overheidswebsites, (nationale) gezondheidsinstituten en rondvraag Europese AIOS Public health.
Gecontroleerd op: 08-09-2020 en 09-09-2020
Samenvatting:
- WHO adviseert in het advies van 5 juni medische mondneusmaskers te overwegen voor personen uit risicogroepen in situaties waar geen afstand kan worden gehouden.
- Geen enkel land adviseert momenteel expliciet medische mondneusmaskers aan de kwetsbare populatie.
- Landen waar het gebruik van medische mondneuskapjes door niet-zorgmedewerkers worden geadviseerd lijken een uitzondering. Alleen Spanje en Nieuw-Zeeland en bepaalde regio’s in Australië adviseren medische mondneuskapjes als een optie.
- Maskers worden vaak afgeraden voor mensen die deze niet zelfstandig af kunnen zetten.
- Social/physical distancing blijft de norm + hygiënemaatregelen.
Tabel internationaal beleid
| Land | Beleid? | Opmerkingen | Relevante instituten |
|---|---|---|---|
| NL | Nee* | LCI | |
| WHO | Ja | https://apps.who.int/iris/handle/10665/332293 | |
| UK | Nee/alg | Public Health England | |
| Duitsland | Nee/alg | Medische maskers worden actief ontraden. | Robert Koch Instituut |
| VS | Nee | Medische maskers worden actief ontraden. | CDC |
| Europa (ECDC) | Nee | Medische maskers in het algemeen te overwegen als voorraad voor zorgmedewerkers gewaarborgd is. | ECDC |
| Canada | Nee/alg | Medische maskers worden actief ontraden. | Pan-Canadian public health network |
| Australië | Nee*/alg | Bij community transmissie wordt in bepaalde regio’s wel gebruik van wegwerp chirurgische maskers aangeraden als beste optie voor algehele populatie. ( i.t.t. nationale advies). | Australian government department of health |
| Zuid-Korea | Nee | Soort masker niet gespecificeerd. | http://ncov.mohw.go.kr/en/ |
| Japan | Nee/alg | Weinig concrete informatie, anders dan algemeen gebruik als ‘new lifestyle’, | http://ncov.mohw.go.kr/ |
| Italië | Nee/alg | Ministero della salute | |
| Spanje | Ja |
Indien geen afstand gehouden kan worden. In principe ‘hygiënische maskers’, maar chirurgische maskers kunnen geïndiceerd zijn. NB: verzorgers van deze populatie worden wel specifiek chirurgische maskers aangeraden. |
https://www.mscbs.gob.es/ |
| Nieuw-Zeeland | 'Ja' | Indien je naar buiten moet en je je kwetsbaar voelt kan je overleggen met je arts of een medisch mondkapje zinvol is. | https://www.health.govt.nz/ |
| Frankrijk | Nee/alg | Niet gespecificeerde maskers. | http://www.santepubliquefrance.fr/ |
| België | Nee/alg | Niet-medische mondneusmaskers worden bij contact met kwetsbaar persoon aangeraden. | Hoge gezondheidsraad, sciensano |
Toelichting Tabel
Beleid:
- Ja = er is specifiek beleid voor de kwetsbare populatie, waar medische mondneusmaskers een onderdeel van kan zijn
- Nee/Alg = geen onderscheid in populatie, wel advies niet-medisch neusmondmaskers te gebruiken in settings waar geen afstand gehouden kan worden of openbare ruimten.
Voor gedetailleerdere informatie: zie specifiek land en aldaar genoemde bronnen.
Bijlage 2: Referenties gebruikt voor de vaststelling van de medische risicogroepen voor ernstig verloop van COVID-19
https://covid19-surveillance-report.ecdc.europa.eu/
https://gis.cdc.gov/grasp/COVIDNet
Severe Outcomes Among Patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) — United States, February 12–March 16, 2020 Weekly / March 27, 2020 / 69(12);343-346
Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team. The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China [Chinese]. Chinese Center for Disease Control and Prevention Weekly 2020;41:145–51.
Wu C et al., Risk Factors Associated With Acute Respiratory Distress Syndrome and Death in Patients With Coronavirus Disease 2019 Pneumonia in Wuhan, China. JAMA Intern Med. 2020 Mar 13.
Preliminary Estimates of the Prevalence of Selected Underlying Health Conditions Among Patients with Coronavirus Disease 2019 — United States, February 12–March 28, 2020.Weekly / April 3, 2020 / 69(13);382–386 CDC COVID-19 Response Team
Liang W, et al., Cancer patients in SARS-CoC-2 infection: a nationwide analysis in China. Lancet Oncol. 2020;21:335-337
Wei-jie Guan et al., Comorbidity and its impact on 1590 patients with Covid-19 in China: A Nationwide Analysis, Eur. Resp J.2020, Mar26:2000547
Anastasia Vishnevetsky and Michael Levy, Rethinking high-risk groups in COVID-19, Mult Scler Relat Disord. 2020 Apr 22 : 102139.
Amir Emami, Fatemeh Javanmardi, Neda Pirbonyeh, and Ali Akbari. Prevalence of Underlying Diseases in Hospitalized Patients with COVID-19: a Systematic Review and Meta-Analysis, Arch Acad Emerg Med. 2020; 8(1): e35.
Hanping Wang et al., Risk of COVID-19 for patients with cancer. The Lancet Oncology, Mar 03, 2020
Tao Chen, Clinical characteristics of 113 deceased patients with coronavirus disease 2019: retrospective study, BMJ 2020; 368
Jordan, R.E., Covid-19: risk factors for severe disease and death, BMJ 2020; 368
Sara Monti et al., Clinical course of COVID-19 in a series of patients with chronic arthritis treated with immunosuppressive targeted therapies, http://orcid.org/0000-0002-1800-6772, Annals of the Rheum Dis.; Vol 79, Issue 5
Zhou F et al., Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study. Lancet. 2020 Mar 28;395(10229):1054-1062
Yuanyuan Han, Mao Jiang, Da Xia, Lichao He, Xin Lv, Xiaohua Liao, and Jie Meng, COVID-19 in a patient with long-term use of glucocorticoids: A study of a familial cluster, Clin Immunol. 2020 May; 214: 108413.
Guillen E, et al. Case report of COVID-19 in a kidney transplant recipient: Does immunosuppression alter the clinical presentation? Am J Transplant. 2020 Mar 20
Zhu L et al., Coronavirus Disease 2019 Pneumonia in Immunosuppressed Renal Transplant Recipients: A Summary of 10 Confirmed Cases in Wuhan, China. Eur Urol. 2020 Apr 18.
Minotti C et al., How is immunosuppressive status affecting children and adults in SARS-CoV-2 infection? A systematic review. J Infect. 2020 Apr 23.
Fishman JA et al., Novel Coronavirus-19 (COVID-19) in the immunocompromised transplant recipient: #Flatteningthecurve. Am J Transplant. 2020 Mar 31.
Mehra et al., COVID and heart failure. JACC Heart failure volume. 2020
Quinti et al., A possible role for B cells in COVID-19? Lesson from patients with agammaglobulinemia. J Allergy and Clinical Immunology. 2020 Jul; 146(1): 211–213.e4.
Chen, R., et al., Risk Factors of Fatal Outcome in Hospitalized Subjects With Coronavirus Disease 2019 from a Nationwide Analysis in China. CHEST.
Williamson, E., et al., OpenSAFELY: factors associated with COVID-19-related hospital death in the linked electronic health records of 17 million adult NHS patients. medRxiv, 2020: p. 2020.05.06.20092999.
Zheng, Z., et al., Risk factors of critical & mortal COVID-19 cases: A systematic literature review and meta-analysis. Journal of Infection, 2020.
Yang, J., et al., Prevalence of comorbidities and its effects in patients infected with SARS-CoV-2: a systematic review and meta-analysis. International Journal of Infectious Diseases, 2020. 94: p. 91-95.
Guo, T., et al., Cardiovascular Implications of Fatal Outcomes of Patients With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). JAMA Cardiology, 2020.
Fung M, Babik JM. COVID-19 in Immunocompromised Hosts: What We Know So Far [published online ahead of print, 2020 Jun 27]. Clin Infect Dis. 2020;ciaa863. doi:10.1093/cid/ciaa863
Robilotti, Elizabeth V et al., “Determinants of COVID-19 disease severity in patients with cancer.” Nature medicine, 10.1038/s41591-020-0979-0. 24 Jun. 2020, doi:10.1038/s41591-020-0979-0
Liang W, Guan W, Chen R, et al., Cancer patients in SARS-CoV-2 infection: a nationwide analysis in China. Lancet Oncol. 2020;21(3):335-337
Zhang H, Wang L, Chen Y, et al., Outcomes of novel coronavirus disease 2019 (COVID-19) infection in 107 patients with cancer from Wuhan, China [published online ahead of print, 2020 Jun 23]. Cancer. 2020;10.1002/cncr.33042. doi:10.1002/cncr.33042.
Garg, S., et al., Hospitalization Rates and Characteristics of Patients Hospitalized with Laboratory-Confirmed Coronavirus Disease 2019 – COVID-NET, 14 States, March 1-30, 2020. MMWR Morbidity Mortality Weekly Report, 2020. 69(15): p. 458-464.
Richardson, S., et al., Presenting Characteristics, Comorbidities, and Outcomes Among 5700 Patients Hospitalized With COVID-19 in the New York City Area. JAMA, 2020. 323(20): p. 2052-2059.
Akalin, E., et al., Covid-19 and Kidney Transplantation. New England Journal of Medicine, 2020.
Myers, L.C., et al., Characteristics of Hospitalized Adults With COVID-19 in an Integrated Health Care System in California. JAMA, 2020. 323(21): p. 2195-2198.
Gold, J.A.W., et al., Characteristics and Clinical Outcomes of Adult Patients Hospitalized with COVID-19 – Georgia, March 2020. MMWR Morbidity Mortality Weekly Report, 2020. 69(18): p. 545-550.
Hirsch, J.S., et al., Acute kidney injury in patients hospitalized with COVID-19. Kidney international, 2020: p. S0085-2538(20)30532-9.
Lippi, G. and B.M. Henry, Chronic obstructive pulmonary disease is associated with severe coronavirus disease 2019 (COVID-19). Respiratory medicine, 2020. 167: p. 105941-105941.
Lighter, J., et al., Obesity in Patients Younger Than 60 Years Is a Risk Factor for COVID-19 Hospital Admission. Clinical Infectious Diseases, 2020.
Simonnet, A., et al., High Prevalence of Obesity in Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus-2 (SARS-CoV-2) Requiring Invasive Mechanical Ventilation. Obesity (Silver Spring), 2020.
Kalligeros, M., et al., Association of Obesity with Disease Severity Among Patients with Coronavirus Disease 2019. Obesity, 2020(n/a).
Palaiodimos, L., et al., Severe obesity, increasing age and male sex are independently associated with worse in-hospital outcomes, and higher in-hospital mortality, in a cohort of patients with COVID-19 in the Bronx, New York. Metabolism, 2020. 108: p. 154262.
Petrilli, C.M., et al., Factors associated with hospitalization and critical illness among 4,103 patients with COVID-19 disease in New York City. medRxiv, 2020: p. 2020.04.08.20057794.
McCloskey, K.A., et al., COVID-19 infection and sickle cell disease: a UK centre experience. British Journal of Haematology.
Heilbronner, C., et al., Patients with sickle cell disease and suspected COVID-19 in a paediatric intensive care unit. British Journal of Haematology.
Nur, E., et al., Vaso-occlusive crisis and acute chest syndrome in sickle cell disease due to 2019 novel coronavirus disease (COVID-19). American Journal of Hematology, 2020. 95(6): p. 725-726.
Hussain, F.A., et al., COVID-19 infection in patients with sickle cell disease. British Journal of Haematology, 2020. 189(5): p. 851-852.
Panepinto et al., Cases of COVID-19 among Persons with Sickle Cell Disease in the United States, March 20-May 21, 2020. Personal Pre-Publication Correspondence with Authors 2020.
Ketcham, S.W., et al., Coronavirus Disease-2019 in Heart Transplant Recipients in Southeastern Michigan: A Case Series. Journal of Cardiac Failure, 2020.
Latif, F., et al., Characteristics and Outcomes of Recipients of Heart Transplant With Coronavirus Disease 2019. JAMA Cardiology, 2020.
Fernández-Ruiz, M., et al., COVID-19 in solid organ transplant recipients: A single-center case series from Spain. American Journal of Transplantation.
Travi, G., et al., Clinical outcome in solid organ transplant recipients with COVID-19: A single-center experience. American Journal of Transplantation, 2020.
Tschopp, J., et al., First experience of SARS-CoV-2 infections in solid organ transplant recipients in the Swiss Transplant Cohort Study. American Journal of Transplantation.
Zhu, L., et al., Association of Blood Glucose Control and Outcomes in Patients with COVID-19 and Pre-existing Type 2 Diabetes. Cell Metabolism, 2020. 31(6): p. 1068-1077.e3.
Bode, B., et al., Glycemic Characteristics and Clinical Outcomes of COVID-19 Patients Hospitalized in the United States. Journal of Diabetes Science and Technology, 2020: p. 1932296820924469.
Chen, Y., et al., Clinical Characteristics and Outcomes of Patients With Diabetes and COVID-19 in Association With Glucose-Lowering Medication. Diabetes Care, 2020.
Fadini, G.P., et al., Prevalence and impact of diabetes among people infected with SARS-CoV-2. J Endocrinological Investigations, 2020. 43(6): p. 867-869.
Mahdavinia, M., et al., Asthma prolongs intubation in COVID-19. The journal of allergy and clinical immunology. In practice, 2020: p. S2213-2198(20)30476-1.
Chao, J.Y., et al., Clinical Characteristics and Outcomes of Hospitalized and Critically Ill Children and Adolescents with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) at a Tertiary Care Medical Center in New York City. The Journal of Pediatrics, 2020.
DeBiasi, R.L., et al., Severe COVID-19 in Children and Young Adults in the Washington, DC Metropolitan Region. The Journal of Pediatrics, 2020.
Pranata, R., et al., Impact of Cerebrovascular and Cardiovascular Diseases on Mortality and Severity of COVID-19 – Systematic Review, Meta-analysis, and Meta-regression. Journal of stroke and cerebrovascular diseases : the official journal of National Stroke Association, 2020. 29(8): p. 104949-104949.
Wang, B., et al., Does comorbidity increase the risk of patients with COVID-19: evidence from meta-analysis. Aging, 2020. 12(7): p. 6049-6057.
Ssentongo, P., et al., The association of cardiovascular disease and other pre-existing comorbidities with COVID-19 mortality: A systematic review and meta-analysis. medRxiv, 2020: p. 2020.05.10.20097253.
Khan, M., et al., Effects of underlying morbidities on the occurrence of deaths in COVID-19 patients: A systematic review and meta-analysis. medRxiv, 2020: p. 2020.05.08.20095968.
Martins-Filho, P.R., C.S.S. Tavares, and V.S. Santos, Factors associated with mortality in patients with COVID-19. A quantitative evidence synthesis of clinical and laboratory data. European journal of internal medicine, 2020. 76: p. 97-99.
Shi, S., et al., Association of Cardiac Injury With Mortality in Hospitalized Patients With COVID-19 in Wuhan, China. JAMA Cardiology, 2020.
Wang, L., et al., Coronavirus disease 2019 in elderly patients: Characteristics and prognostic factors based on 4-week follow-up. Journal of Infection, 2020. 80(6): p. 639-645.
Killerby ME et al., Characteristics Associated with Hospitalization Among Patients with COVID-19 — Metropolitan Atlanta, Georgia, March–April 2020. MMWR Mobidity Mortality Weekly Report, 2020
Guan, W.J., et al., Comorbidity and its impact on 1590 patients with COVID-19 in China: a nationwide analysis. European Respiratory Journal, 2020. 55(5).
Kim, L., et al., Interim Analysis of Risk Factors for Severe Outcomes among a Cohort of Hospitalized Adults Identified through the U.S. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)-Associated Hospitalization Surveillance Network (COVID-NET). medRxiv, 2020: p. 2020.05.18.20103390.
Pranata, R., et al., Hypertension is associated with increased mortality and severity of disease in COVID-19 pneumonia: A systematic review, meta-analysis and meta-regression. Journal of the Renin-Angiotensin-Aldosterone System, 2020. 21(2): p. 1470320320926899.
Matsushita, K., et al., The relationship of COVID-19 severity with cardiovascular disease and its traditional risk factors: A systematic review and meta-analysis. medRxiv, 2020: p. 2020.04.05.20054155.
Yang, Z., et al., Coronavirus disease 2019 (COVID-19) and pregnancy: a systematic review. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 2020: p. 1-4.
Li, N., et al., Maternal and neonatal outcomes of pregnant women with COVID-19 pneumonia: a case-control study. Clinical Infectious Diseases, 2020.
Collin, J., et al., Public Health Agency of Sweden’s Brief Report: Pregnant and postpartum women with severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 infection in intensive care in Sweden. 2020. 99(7): p. 819-822.
Yan, J., et al., Coronavirus disease 2019 in pregnant women: a report based on 116 cases. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2020.
Breslin, N., et al., Coronavirus disease 2019 infection among asymptomatic and symptomatic pregnant women: two weeks of confirmed presentations to an affiliated pair of New York City hospitals. American Journal of Obstetrics & Gynecology MFM, 2020. 2(2, Supplement): p. 100118.
Chen, L., et al., Clinical Characteristics of Pregnant Women with Covid-19 in Wuhan, China. 2020. 382(25): p. e100.
Pierce-Williams, R.A.M., et al., Clinical course of severe and critical COVID-19 in hospitalized pregnancies: a US cohort study. American Journal of Obstetrics & Gynecology MFM, 2020: p. 100134.
Savasi, V.M., et al., Clinical Findings and Disease Severity in Hospitalized Pregnant Women With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Obstet Gynecol, 2020.
Ellington S, Strid P, Tong VT, et al. Characteristics of Women of Reproductive Age with Laboratory-Confirmed SARS-CoV-2 Infection by Pregnancy Status — United States, January 22–June 7, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2020;69:769–75.
Patanavanich, R. and S.A. Glantz, Smoking Is Associated With COVID-19 Progression: A Meta-analysis. Nicotine & Tobacco Research, 2020.
Guo, F.R., Active smoking is associated with severity of coronavirus disease 2019 (COVID-19): An update of a meta-analysis. Tobacco Induced Diseases, 2020. 18: p. 37.
Zhao, Q., et al., The impact of COPD and smoking history on the severity of COVID-19: A systemic review and meta-analysis. Journal of Medical Virology, 2020.
Lippi, G. and B.M. Henry, Active smoking is not associated with severity of coronavirus disease 2019 (COVID-19). European Journal of Internal Medicine, 2020. 75: p. 107-108.
Di Giorgio, A., et al., Health status of patients with autoimmune liver disease during SARS-CoV-2 outbreak in northern Italy. Journal of hepatology, 2020: p. S0168-8278(20)30300-7.
Marlais, M., et al., The severity of COVID-19 in children on immunosuppressive medication. The Lancet. Child & adolescent health, 2020: p. 10.1016/S2352-4642(20)30145-0.
Montero-Escribano, P., et al., Anti-CD20 and COVID-19 in multiple sclerosis and related disorders: A case series of 60 patients from Madrid, Spain. Multiple sclerosis and related disorders, 2020. 42: p. 102185-102185.
Brenner, E.J., et al., Corticosteroids, but not TNF Antagonists, are Associated with Adverse COVID-19 Outcomes in Patients With Inflammatory Bowel Diseases: Results from an International Registry. Gastroenterology, 2020: p. 10.1053/j.gastro.2020.05.032.
Michelena, X., et al., Incidence of COVID-19 in a cohort of adult and paediatric patients with rheumatic diseases treated with targeted biologic and synthetic disease-modifying anti-rheumatic drugs. Seminars in arthritis and rheumatism, 2020. 50(4): p. 564-570.
Ljungman, P., et al., The challenge of COVID-19 and hematopoietic cell transplantation; EBMT recommendations for management of hematopoietic cell transplant recipients, their donors, and patients undergoing CAR T-cell therapy. Bone Marrow Transplantation, 2020.
Härter, G., et al., COVID-19 in people living with human immunodeficiency virus: a case series of 33 patients. Infection, 2020: p. 1-6.
Altuntas Aydin, O., H. Kumbasar Karaosmanoglu, and K. Kart Yasar, HIV/SARS-CoV-2 coinfected patients in Istanbul, Turkey. Journal of Medical Virology, 2020.
Soresina, A., et al., Two X-linked agammaglobulinemia patients develop pneumonia as COVID-19 manifestation but recover. Pediatric Allergy and Immunology, 2020.
Gao, Y., et al., Impacts of immunosuppression and immunodeficiency on COVID-19: A systematic review and meta-analysis. The Journal of infection, 2020: p. S0163-4453(20)30294-2.
Parri, N., M. Lenge, and D. Buonsenso, Children with Covid-19 in Pediatric Emergency Departments in Italy. New England Journal of Medicine, 2020.
Mantovani, A., G. Beatrice, and A. Dalbeni, Coronavirus disease 2019 and prevalence of chronic liver disease: A meta-analysis. 2020. 40(6): p. 1316-1320.
Moon, A.M., et al., High Mortality Rates for SARS-CoV-2 Infection in Patients with Pre-existing Chronic Liver Disease and Cirrhosis: Preliminary Results from an International Registry. Journal of Hepatology, 2020.
Ji, D., et al., Non-alcoholic fatty liver diseases in patients with COVID-19: A retrospective study. J Hepatol, 2020.
Garrido, I., R. Liberal, and G. Macedo, Review article: COVID-19 and liver disease—what we know on 1st May 2020. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 2020.
Shekerdemian, L.S., et al., Characteristics and Outcomes of Children With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Infection Admitted to US and Canadian Pediatric Intensive Care Units. JAMA Pediatrics, 2020.
Cosgriff, R., et al., A multinational report to characterise SARS-CoV-2 infection in people with cystic fibrosis. Journal of Cystic Fibrosis, 2020.
Alsaied T, Aboulhosn JA, Cotts TB, et al., Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic Implications in Pediatric and Adult Congenital Heart Disease. J Am Heart Assoc. 2020;9(12):e017224. doi:10.1161/JAHA.120.017224
Sanna, G., Serrau, G., Bassareo, P.P. et al., Children’s heart and COVID-19: Up-to-date evidence in the form of a systematic review. Eur J Pediatr 179, 1079–1087 (2020).
Sabatino, J.; Ferrero, P.; Chessa, M.; Bianco, F.; Ciliberti, P.; Secinaro, A.; Oreto, L.; Avesani, M.; Bucciarelli, V.; Calcaterra, G.; Calabrò, M.P.; Russo, M.G.; Bassareo, P.P.; Guccione, P.; Indolfi, C.; Di Salvo, G. COVID-19 and Congenital Heart Disease: Results from a Nationwide Survey. J. Clin. Med. 2020, 9, 1774.
DeBiasi RL, Song X, Delaney M, et al., Severe COVID-19 in Children and Young Adults in the Washington, DC Metropolitan Region [published online ahead of print, 2020 May 13]. J Pediatr. 2020;10.1016/j.jpeds.2020.05.007. doi:10.1016/j.jpeds.2020.05.007
Chao, J. Y., Derespina, K. R., Herold, B. C., Goldman, D. L., Aldrich, M., Weingarten, J., … & Medar, S. S. (2020). Clinical characteristics and outcomes of hospitalized and critically ill children and adolescents with coronavirus disease 2019 (COVID-19) at a Tertiary Care Medical Center in New York City. The Journal of Pediatrics.
Motta, I., et al., SARS-CoV-2 infection in beta thalassemia: Preliminary data from the Italian experience. American Journal of Hematology, 2020.
Karimi, M., et al., Prevalence and Mortality due to Outbreak of Novel Coronavirus Disease (COVID-19) in β-Thalassemias: The Nationwide Iranian Experience.