COVID-19 aan boord van zeecruiseschepen

Handleiding voor GGD’en, bijlage bij de LCI-richtlijn COVID-19 | Versie 13 maart 2023 (versiebeheer zie onderaan pagina)

Achtergrond

Cruiseschepen zijn, met name tijdens de reis tussen havens, een gesloten omgeving met veel gedeelde faciliteiten voor grote groepen mensen aan boord. Reeds aan het begin van de COVID-19-pandemie hebben we gezien hoe ernstig uitbraken aan boord van cruiseschepen kunnen verlopen. Dit stappenplan is bedoeld om de GGD’en van havens die zeecruiseschepen ontvangen (Amsterdam, Kennemerland en Rotterdam-Rijnmond) te ondersteunen bij outbreakmanagement en moet gezien worden als een brug tussen het opgestelde document van Healthy Gateways en de LCI-richtlijn COVID-19.

NB. In dit document wordt de term opvarenden gebruikt. Hiermee worden zowel de bemanningsleden als passagiers bedoeld.

Indienen Maritime Declaration of Health

Cruiseschepen dienen een Maritime Declaration of Health (MDoH) in vόόrdat zij de Nederlandse grens passeren. De MDoH wordt gestuurd naar het havenbedrijf van de haven waar het schip verwacht wordt. De MDoH is zo recent mogelijk en niet ouder dan 24 uur. Het havenbedrijf stuurt de MDoH door naar de GGD van de betreffende regio. Indien er na de eerste melding een verandering plaatsvindt in de gezondheidssituatie aan boord stuurt de kapitein van het schip een nieuwe MDoH. Daarnaast dienen cruisechepen opnieuw een MDoH in te leveren bij een veranderde situatie (aantal besmette personen verandert). Zie ook het draaiboek International Health Regulations (IHR).

Wanneer een MDoH nog niet beschikbaar of niet volledig is, kan de volgende informatie worden opgevraagd:

  • Zijn er opvarenden met klachten die kunnen passen bij COVID-19?
  • Zijn er aan boord maatregelen getroffen, zoals isolatie van personen met klachten passend bij COVID-19?.

Stappenplan bij COVID-19 aan boord van cruiseschepen in of onderweg naar Nederlandse havens

1. Klachten passend bij COVID-19 bij opvarenden aan boord

Als er sprake is van opvarenden aan boord met klachten passend bij COVID-19, dan kan het eigen protocol gevolgd worden.

2. Een of meerdere opvarenden worden positief getest op SARS-CoV-2

Een nieuwe MDoH wordt onverwijld verzonden. De rederij en havenautoriteit zorgen dat de GGD wordt geïnformeerd. Personen gaan in isolatie conform de LCI-richtlijn COVID-19.

2.1 Opvragen gegevens en inventarisatie medische situatie

De volgende gegevens kunnen bij het schip worden opgevraagd:

  • Maritime Declaration of Health (MDoH).

 
Zelftesten volstaan voor diagnostiek. Wel wordt verzocht om te vermelden wanneer de bevestigde gevallen positief getest zijn. Indien er aan boord andere testen zijn uitgevoerd, wordt verzocht om aanvullende informatie m.b.t. de specifiek gebruikte testen te delen. Denk hierbij aan welke soort testen er zijn gebruikt (antigeentest, of evt. ‘point of care’ PCR-testen) en door wie deze zijn uitgevoerd en beoordeeld.

2.2 Te nemen maatregelen als er bij minder dan 3% van de opvarenden besmettingen zijn vastgesteld

  • Alle positief geteste personen gaan in isolatie. Isolatie vindt in principe plaats aan boord.
  • De scheepsarts is verantwoordelijk voor de medische beoordeling en kan op medische indicatie, in overleg met de GGD, positieve of verdachte gevallen van boord laten gaan voor isolatie of medische zorg.
  • Opvarenden die niet in isolatie zitten, kunnen zich vrij bewegen over het schip en van boord gaan (voor bijvoorbeeld winkelen, uitstapjes of excursies).
  • Er kan voor gekozen worden om contacten van de indexen in quarantaine te plaatsen.* Hutgenoten van de index die in quarantaine gaan, kunnen ervoor kiezen om met de index in isolatie te gaan. Zij kunnen zich dan niet meer over het schip verplaatsen, maar verblijven in dezelfde hut als de index.
  • Contacten volgen het testadvies conform de richtlijn COVID-19.
  • Overweeg in het geval van een schip met in Nederland woonachtige opvarenden de mogelijkheden voor isolatie (of quarantaine van de contacten van de index als hier voor gekozen is door de GGD) op het woonadres, of op een alternatieve locatie als zowel vervoer als op locatie benodigde maatregelen goed kunnen worden uitgevoerd. Dit moet wel gemeld worden aan de GGD.
  • De GGD zorgt dat de medische dienst en een dienstdoend officier 24 uur per dag bereikt kunnen worden.

 
* Cruiseschepen zijn, met name tijdens de reis tussen havens, een gesloten omgeving met veel gedeelde faciliteiten voor grote groepen mensen aan boord. Bij de bestrijding van infectieziekten aan boord is steeds de afweging: helderheid in uniform geldende maatregelen ten opzicht van (individueel) maatwerk. De GGD maakt hier een passende afweging in afstemming met ketenpartners en rederijen.

2.3 Aanvullende maatregelen als er bij meer dan 3% van de opvarenden besmettingen zijn vastgesteld

De GGD doet een inschatting van de grootte van de uitbraak en de verspreiding aan boord. Tevens maakt de GGD de afweging welke maatregelen het meest passend zijn, mede op basis van de attack rate en andere variabelen.

Indien meer dan 3% van de opvarenden positief is getest, of wanneer minder dan 3% positief is getest maar de incidentie snel stijgt, kunnen de volgende aanvullende gegevens worden opgevraagd:

  • epicurve en medical log;
  • uitbraakprotocol maatschappij;
  • mogelijke cohortering aan boord en zo ja, in welk cohort de verdachte gevallen zich bevinden en in welke hut(ten) verdachte gevallen zijn geaccommodeerd.

 
Op een aantal schepen is een systeem ingericht dat op basis van kamersleutels identificeert op welk moment passagiers in welke ruimtes aanwezig waren. Verifieer ook of dit systeem in gebruik is en de data bruikbaar is.

Overweeg de volgende maatregelen in aanvulling op de maatregelen in paragraaf 2.2:

  • Overweeg geen nieuwe opstappende passagiers toe te laten tot het schip. Dit valt te overwegen indien er additionele variabelen zijn, buiten de attack rate.
  • Betrek de veiligheidsregio en betrokken ketenpartners en spreek vervolgbeleid en maatregelen af voor het geval van verdere toename van de uitbraak.
  • De GGD notificeert spoedig de volgende havens aan de route middels het P2P-formulier in SIS. Bij veranderend beeld wordt dit aangevuld.

3. Testbeleid

Testen kan worden gedaan conform de richtlijn COVID-19. Alle rederijen van zeecruiseschepen kunnen overwegen een extensief en frequent testschema te gebruiken.

4. Wanneer mag het schip uitvaren?

4.1 Algemene uitgangspunten

Het schip kan uitvaren als de GGD en havenautoriteiten akkoord zijn met het uitgevoerde beleid en als de eerstvolgende haven aan de rederij geïnformeerd is en akkoord geeft voor aankomst.

4.2 Uitvaren met opvarenden in isolatie (en/of quarantaine als hier door de GGD voor gekozen is)

Een schip kan uitvaren wanneer de volgende haven op de hoogte is. Deze en navolgende havens worden altijd geïnformeerd via SIS. Daarbij wordt het P2P-formulier gebruikt en wordt er een algemene short notice ingevoerd. Een beknopte handleiding voor SIS en het P2P-formulier is te vinden in de bijlage EU SHIPSAN ACT Information System (SIS).

5. Algemene aandachtspunten en overwegingen

5.1 Verantwoordelijkheden van het schip en de rederij

Het schip en de rederij zien in het kader van uitbraakmanagement toe op:

  • opvolging van alle gegeven adviezen;
  • 24 uur beschikbaarheid voor GGD en autoriteiten;
  • uitvoering van onderzoek aan boord in samenwerking met de GGD;
  • beschikbare en geschikte verblijfplaatsen voor zieke opvarenden indien nodig;
  • medische monitoring van zieke opvarenden en zo nodig toegang tot medische zorg en het transport.

5.2 Repatriëring van opvarenden

Opvarenden kunnen terugkeren naar huis als zij conform de richtlijn COVID-19 niet in isolatie verblijven.

5.3 Passagiers die de reis willen afbreken

Alleen als het in Nederland woonachtige opvarenden betreft, kan isolatie (of quarantaine) op het woonadres of een alternatieve locatie worden overwogen. Voor alle overige passagiers die niet in isolatie (of quarantaine) verblijven, geldt dat terugkeren naar huis mogelijk is.

5.4 Wettelijk kader: opleggen dwingende maatregelen

Er bestaan mogelijkheden tot het opleggen van dwingende maatregelen (testen, quarantaine, isolatie, uitvaarverbod). In dit document volstaan wij door te verwijzen naar de Wet publieke gezondheid (Wpg), artikel 47, 50, 51, 52 en 53.

5.5 Onderzoek aan boord door de GGD

Wanneer voor uitbraakbestrijding onderzoek aan boord nodig is, gelden hiervoor de algemene voorschriften voor het dragen van PBM. Geadviseerd wordt een Ship Sanitation-Inspecteur te betrekken.

Bronnen en relevante documenten

Versiebeheer

  • 13-03-2023: Maatregelen contacten en testbeleid versoepeld.
  • 21-07-2022: Melding is SIS en eventueel EWRS wanneer de GGD aanleiding toe ziet of wanneer de uitbraak boven 3% van het aantal opvarenden bedraagt.
  • 10-06-2022: Beperkingen in vaart, aan en van boord laten van passagiers, en sluiten voorzieningen zijn alleen van toepassing wanneer buiten de attack rate aanvullende overwegingen van toepassing zijn.
  • 09-05-2022: Het vervallen van het quarantaineadvies is anders verwoord.
  • 22-04-2022: Het quarantaineadvies is vervallen. De bijlage is hierop aangepast.
  • 13-04-2022: Geen actie voor de GGD bij verdenkingen COVID-19. Drempelwaarde voor uitbraak en aanvullende maatregelen bij AR van 3%. Aanpassingen op basis van BCO-richtlijn ten dele doorgevoerd.
  • 02-02-2022: Het beleid voor quarantaine en isolatie is herzien conform de landelijke adviezen na introductie van de omikronvariant. Daarbij is geen plaats voor zelf afgenomen tests toegekend. Quarantaine en isolatie vinden bij voorkeur op het schip plaats. De drempelwaarde voor opschaling bij uitbraken is aangepast.
  • 23-08-2021: Eerste versie.

Documenten

EU SHIPSAN ACT Information System (SIS)