(Lab)inf@ct: Acute slappe verlamming door enterovirussen (feb. 2019)

(Lab)inf@ct: Acute slappe verlamming door enterovirussen

Bericht zoals verstuurd op 05-02-19

Wij verzoeken de artsen-microbioloog dit (lab)inf@ctbericht te verspreiden onder de SEH-artsen, kinderartsen, kinderneurologen en neurologen werkzaam binnen hun ziekenhuis.

Samenvatting

Vanaf 2010 is er een tweejaarlijkse verheffing van enterovirus D68 (EV-D68)-infecties in Nederland te zien. Ook in de tweede helft van 2018 is een aantal EV-D68-infecties geobserveerd; nieuwe gevallen begin 2019 zijn niet uit te sluiten. Ernstige complicaties van een enterovirusinfectie, zoals een acute slappe verlamming (‘acute flaccid paralysis’, AFP) zijn uiterst zeldzaam. Onderscheid tussen een AFP door een poliovirusinfectie of door een andere enterovirusinfectie kan alleen door typering van gedetecteerd virus gemaakt worden. Dit (lab)inf@ct geeft aanwijzingen voor de af te nemen diagnostische monsters en vervolgdiagnostiek van enterovirussen bij patiënten met AFP.

AFP door enterovirussen

Meerdere virussen, waaronder poliovirus, kunnen AFP veroorzaken. AFP waarbij poliovirus in feces is gedetecteerd, wordt poliomyelitis genoemd. AFP is een overkoepelende term. ‘Acute flaccid myelitis’ (AFM) is een variant van AFP. AFP veroorzaakt door EV-D68 wordt veelal als AFM aangeduid, maar verschilt klinisch niet van AFP veroorzaakt door poliovirus of enterovirus A71 (EV-A71). Onderscheid is alleen te maken aan de hand van typering van het gedetecteerde enterovirus.

Enterovirusinfecties komen veelvuldig voor, met name bij kinderen. Veel infecties verlopen asymptomatisch. Als enterovirusinfecties klachten geven, begint het vaak met algemene klachten (koorts, hoofdpijn). Vervolgens ontwikkelt het ziektebeeld zich tot een milde gastro-enteritis (bijvoorbeeld door poliovirus), hand-voet-mondziekte (bijvoorbeeld door EV-A71) of respiratoire klachten (bijvoorbeeld door EV-D68). Ernstige complicaties van een enterovirusinfectie, zoals AFP, zijn uiterst zeldzaam. AFP door EV-D68-infectie treedt doorgaans een aantal dagen na een bovenste luchtweginfectie op. In zeer korte tijd treedt progressieve verlamming op van de ledematen, respiratoire en/of bulbaire spieren. Veelal is de verlamming asymmetrisch en zijn de armen meer aangedaan dan de benen.

Epidemiologie

Zowel internationaal als nationaal worden er meer EV-D68- infecties en meer gevallen van AFP door andere enterovirussen dan poliovirus gezien.

Sinds juni 2018 is er in Wales een toename van EV-D68-infecties gemeld, met 114 cases (1). Engeland rapporteert een toename van AFP in 2018, met 28 gerapporteerde gevallen, waarbij in 12 gevallen enterovirus is gedetecteerd waaronder 8 keer EV-D68 (2). In de Verenigde Staten wordt al sinds 2014 een toename gerapporteerd van het aantal patiënten met AFP, met elke 2 jaar een piek (3). Zo ook in 2018 (4). Deze toenames worden vooral geassocieerd met EV-D68- en EV-A71-infecties (3, 4).

In Nederland wordt EV-D68 al sinds 1997 in de Nivel/RIVM huisartsenpeilstation-surveillance van acute respiratoire infecties sporadisch gedetecteerd. In het najaar van 2010 werd de eerste verheffing van EV-D68-infecties in Nederland waargenomen, in zowel de Nivel/RIVM als de Type-Ned surveillancedata (7, 8). Vervolgens was er iedere 2 jaar een verheffing in de nazomer/herfst (9, 10). Nieuwe gevallen begin 2019 zijn niet uit te sluiten.

In 2018 zijn in Nederland 2 patiënten met AFP en EV-D68-infectie gerapporteerd aan het Signaleringsoverleg (signaalnummer 3285 en 3294). Eerder, in 2016, zijn 2 patiënten met AFP en EV-D68-infectie in Nederland gemeld (5, 6). Of dit alle gevallen zijn, is niet duidelijk; sinds 2003 is er in Nederland geen AFP-surveillance meer.

Diagnostiek

Bij iedere vorm van AFP wordt de artsen-microbioloog aangeraden diagnostiek naar enterovirus en rhinovirus in te zetten. Hierbij dienen, naast liquor- en fecesmonsters in verband met het uitsluiten van poliovirus, ook respiratoire monsters (in het bijzonder nasofaryngeaal spoelsel of uitstrijk en keeluitstrijk) te worden afgenomen. 

Medisch Microbiologische Laboratoria wordt gevraagd enterovirus-positieve materialen bij een patiënt met AFP voor verdere typering door te sturen naar het RIVM, ook voor het uitsluiten van poliovirus, of naar een Type-Ned-lab. Dit zijn de laboratoria van het UMCG, het AMC, het UMCU, het LUMC, het Maasstad Ziekenhuis, het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, het Erasmus MC, het Microvida en het Streeklaboratorium van GGD Amsterdam (12, 13). De Type-Ned-laboratoria wordt verzocht om hun bevindingen zo spoedig mogelijk in Type-Ned te rapporteren.

In tegenstelling tot poliovirus en andere enterovirussen, maar net als rhinovirussen, is er een aantal enterovirussen, waaronder EV-D68, die primair een respiratoir ziektebeeld geven en met name in keel- en neusmonsters gedetecteerd worden, terwijl feces- en liquormonsters vrijwel altijd negatief zijn. Omdat een aantal enterovirussen, waaronder EV-D68, kan kruisreageren in rhinovirus-PCR-testen met als target het 5’NCR, wordt aangeraden ook rhinovirus-PCR-positieve monsters bij patiënten met AFP verder te (laten) typeren om EV-D68 uit te sluiten/het virus te karakteriseren (11).

Meldingsplicht

Indien u bij een patiënt met AFP polio vermoedt (denk hier zeker aan als de patiënt niet gevaccineerd is), is dit meldingsplichtig bij de GGD. U dient de GGD hier direct over te informeren. Hierbij is het van belang de polio-vaccinatiestatus te documenteren.

Referenties

  1. Cottrell S, Moore C, Perry M, Hilvers E, Williams C, Shankar AG. Prospective enterovirus D68 (EV-D68) surveillance from September 2015 to November 2018 indicates a current wave of activity in Wales. Euro Surveill. 2018 Nov;23(46). doi: 10.2807/1560-7917.ES.2018.23.46.1800578.
  2. Public Health England. PHE investigating rise in reports of rare illness. https://www.gov.uk/government/news/phe-investigating-rise-in-reports-of-rare-illness
  3. Centers for disease control and prevention, USA, AFM Investigation. https://www.cdc.gov/acute-flaccid-myelitis/afm-surveillance.html.
  4. McKay SL, Lee AD, Lopez AS, et al. Increase in Acute Flaccid Myelitis — United States, 2018. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2018;67:1273–1275. DOI: http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.mm6745e1
  5. Helfferich J, Kingma EM, Meiners LC, Schölvinck EH, Mulder HD, Brouwer OF. Acute slappe verlamming na een luchtweginfectie, Eerste Nederlandse casus gerelateerd aan enterovirus type D68-infectie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1566.
  6. Knoester M, Helfferich J, Poelman R, Van Leer-Buter C, Brouwer OF, Niesters HGM; 2016 EV-D68 AFM Working Group. Twenty-nine Cases of Enterovirus-D68-associated Acute Flaccid Myelitis in Europe 2016: A Case Series and Epidemiologic Overview. Pediatr Infect Dis J. 2019 Jan;38(1):16-21.
  7. Meijer A, van der Sanden S, Snijders BE, Jaramillo-Gutierrez G, Bont L, van der Ent CK, et al. Emergence and epidemic occurrence of enterovirus 68 respiratory infections in The Netherlands in 2010. Virology. 2012;423(1):49-57.
  8. Rahamat-Langendoen J, Riezebos-Brilman A, Borger R, van der Heide R, Brandenburg A, Scholvinck E, et al. Upsurge of human enterovirus 68 infections in patients with severe respiratory tract infections. Journal of clinical virology : the official publication of the Pan American Society for Clinical Virology. 2011;52(2):103-6.
  9. Meijer A, Benschop KS, Donker GA, van der Avoort HG. Continued seasonal circulation of enterovirus D68 in the Netherlands, 2011-2014. Euro Surveill. 2014 Oct 23;19(42). pii: 20935.
  10. Knoester M, Schölvinck EH, Poelman R, Smit S, Vermont CL, Niesters HG, Van Leer-Buter CC. Upsurge of Enterovirus D68, the Netherlands, 2016. Emerg Infect Dis. 2017 Jan;23(1):140-143. doi: 10.3201/eid2301.161313.
  11. Jaramillo-Gutierrez G, Benschop KS, Claas EC, de Jong AS, van Loon AM, Pas SD, et al. September through October 2010 multi-centre study in the Netherlands examining laboratory ability to detect enterovirus 68, an emerging respiratory pathogen. Journal of virological methods. 2013;190(1-2):53-62
  12. Benschop KS, Rahamat-Langendoen JC, van der Avoort HG, Claas EC, Pas SD, Schuurman R, et al. VIRO-TypeNed, systematic molecular surveillance of enteroviruses in the Netherlands between 2010 and 2014. Euro surveillance : bulletin Europeen sur les maladies transmissibles = European communicable disease bulletin. 2016;21(39).
  13. Niesters HG, Rossen JW, van der Avoort H, Baas D, Benschop K, Claas EC, et al. Laboratory-based surveillance in the molecular era: the TYPENED model, a joint data-sharing platform for clinical and public health laboratories. Euro surveillance : bulletin Europeen sur les maladies transmissibles = European communicable disease bulletin. 2013;18(4):20387.

Auteurs: Kim Benschop, Erwin Duizer, Adam Meijer, Bettie Voordouw, Arjan Jansz (CIb/IDS), Susan Hahné (CIb/EPI), Margreet te Wierik, Corien Swaan (CIb/LCI)

Bericht verstuurd aan: leden Inf@ct, leden Labinf@ct.